Η Ελλάδα της ανάπτυξης ή του περιθωρίου

Η βαθιά κρίση, που διέρχεται η Ελλάδα, μια χώρα στο περιθώριο του διεθνούς ανταγωνισμού, αφού δεν παράγει υπηρεσίες και προϊόντα, που μπορούν να την αναπτύξουν αλλά έζησε επί δεκαετίες αποκλειστικά και μόνον στα δανεικά, δεν περιορίσθηκε μόνο εδώ. Σε συνδυασμό με τη διεθνή κρίση επέτρεψε να αναδειχθούν τα σοβαρά δομικά προβλήματα, που αντιμετωπίζει η ίδια η Ευρωπαϊκή Ενωση. Η οποία, παρά το γεγονός ότι προχώρησε εδώ και δέκα χρόνια στη δημιουργία της νομισματικής ενοποίησης, που εκφράζεται με το ευρώ, δεν κατόρθωσε να ξεφύγει από το περιθώριο του διεθνούς ανταγωνισμού. Σε μια εποχή, κατά την οποίαν οι ανερχόμενες δυνάμεις της Ανατολής, όπως κυρίως είναι η Κίνα, η Ινδία αλλά κι η Ινδονησία, ανταγωνίζονται τον αμερικανικό κολοσσό, που παρά τα προβλήματα του, γνωρίζει να προσαρμόζεται και να αναγεννάται χάρις στη δύναμη του αμερικανικού καπιταλισμού, η Ευρώπη, και μάλιστα η ζώνη του ευρώ, αναζητεί τον βηματισμό της. Αναζητεί την κατεύθυνση της. Και δεν την βρίσκει. Κι έτσι κινδυνεύει να βρεθεί στο περιθώριο των διεθνών εξελίξεων. Κι η Ελλάδα στο περιθώριο του περιθωρίου.

Η «παλιά» Ευρώπη, η Ευρώπη, που γεννήθηκε μέσα από την γαλλική επανάσταση και τον διαφωτισμό και επεβίωσε σε δύο παγκόσμιους πολέμους, που δημιούργησε την Ευρωπαϊκή Ένωση, περνάει στις αρχές του 21^ου αιώνα βαθιά κρίση ταυτότητας, η οποία απειλεί να τη θέσει στο περιθώριο των διεθνών εξελίξεων και του παγκόσμιου ανταγωνισμού αν δεν βρει γρήγορα την κατεύθυνση της κι αν δεν προσαρμοσθεί στις ανάγκες της παγκοσμιοποίησης. Αντίθετα από ότι νομιζόταν, η διεθνής κρίση όχι μόνον δεν ανέκοψε την παγκοσμιοποίηση. Ανέδειξε τις αδυναμίες της αλλά και τις δυνάμεις της. Κι έγινε σαφές ότι ο καπιταλισμός ακόμα μια φορά μπορεί να αναγεννηθεί από την τέφρα του και να δημιουργήσει. Ήδη στις ΗΠΑ, με τα πολλά προβλήματα στη λειτουργία του ομοσπονδιακού κράτους, η ιδιωτική οικονομία ανακάμπτει. Και τούτο διότι στηρίζεται στον πρωτοφανή δυναμισμό, που προκαλεί η αδιαμφισβήτητη ισχύς τους στην τεχνολογία, στην καινοτομία, στην έρευνα και στην εκπαίδευση.

Αυτός είναι ο λόγος, που η Ευρώπη συμπιέζεται. Οι περισσότερες χώρες, ιδίως τα νέα μέλη της, αντιμετωπίζουν πρόβλημα επιβίωσης. Ακόμα κι η Γερμανία, που αποτελούσε μια από τις μεγαλύτερες εξαγωγικές δυνάμεις του κόσμου, κινδυνεύει να συμπαρασυρθεί από τα εσωτερικά της προβλήματα αλλά κι από την ανάγκη να στηρίξει χώρες, όπως η Ελλάδα, που παραπαίουν και κινδυνεύουν με κατάρρευση. Ακόμα κι η Γαλλία, που θεωρείται ως η δεύτερη ισχυρή δύναμη της Ευρώπης δείχνει αδυναμίες ουσιαστικές. Η παραγωγικότητα της υποχωρεί. Και το χειρότερο υποχωρεί η δυνατότητα της να δημιουργήσει στους κλάδους εκείνους, που έχουν αξία. Όπως είναι η τεχνολογία κι η έρευνα.

Το πρόβλημα όμως και της ελληνικής αλλά και των άλλων κοινωνιών της παλιάς Ευρώπης είναι πρωτίστως πρόβλημα πολιτών. Που έχουν συνηθίσει, που έχουν προσαρμοσθεί σε κοινωνικά πρότυπα και τρόπους διαβίωσης, που πλέον δεν μπορούν να ισχύσουν. Χρειάζεται μια μεγάλη εσωτερική, φιλελεύθερη επανάσταση στις χώρες αυτές, που κάποτε γέννησαν τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό και την σύγχρονη εποχή. Μπορούν να το πράξουν άραγε σήμερα. Ισως ναι. Αλλά πάντως μόνον αν ξεπεράσουν, κι αν ξεπεράσουμε, τις αγκυλώσεις και τις παρωχημένες νοοτροπίες, που μας κατατρύχουν συλλογικά.