Η τυπική κατάληξη μιας συζήτησης σχετικά με τη κακοδαιμονία της κοινωνίας μας είναι ότι το βάρος της ευθύνης πέφτει στην παιδεία. Αλλά ο συλλογισμός σταματά εδώ. Πως είναι δυνατόν να φταίει η παιδεία για τη κρίση που ζούμε αλλά να μη μπορούμε να αναγνωρίσουμε εκείνα τα στοιχεία που φανερώνουν τις γενεσιουργές αιτίες των αρνητικών συμπεριφορών ανθρώπων και ομάδων; Έπρεπε, σε πρώτη φάση, να βρεθούμε στο πυρήνα της κρίσης για να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχουν θέσφατα αλλά ανθρώπινες συμπεριφορές που εκπορεύονται από τις εμπειρίες, την παιδεία και τη συλλογική νοημοσύνη της κοινωνίας.

Καθεστωτικές αντιλήψεις δημιουργήθηκαν κυρίως μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα και ενώ μέσα στο σχολείο μπορεί να μοιάζαν με αθώες αφηγήσεις, έξω από αυτό έγιναν η αιτία αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Οι πολιτικοί άξονες πάνω στους οποίους κινούνται οι πεποιθήσεις όλων μας είναι εξής δύο «οικονομικός έλεγχος – οικονομική ελευθερία» και «απολυταρχισμός – ελευθεριασμός», οι άξονες της πολιτικής πυξίδας.  Κατά πόσο το εκπαιδευτικό σύστημα μαθαίνει στα παιδιά το σύνολο του πολιτικού φάσματος, τα υπέρ και τα κατά κάθε συστήματος και προκρίνει τη κριτική σκέψη ώστε να παράγει ώριμους πολίτες; Δυστυχώς κάτι τέτοιο δε γίνεται.

Αν θέλαμε να δούμε τα όρια των δύο βασικών οικονομικών και κοινωνικών συστημάτων, του καπιταλισμού και του κομουνισμού θα έπρεπε να δούμε τα συναισθήματα πάνω στα οποία στηρίζονται, τα θετικά και τα αρνητικά. Γιατί αυτά; Γιατί μέσα από τα συναισθήματα μπορείς να περάσεις πιο εύκολα το μήνυμα σε αυτούς που εκπαιδεύεις, ειδικά αν είναι παιδιά.

Στον κομουνισμό ή έστω στον σοσιαλισμό τα θετικά συναισθήματα είναι η αίσθηση της ισότητας και η αλληλεγγύη. Το αρνητικό συναίσθημα είναι ο φθόνος. Όσο και να θέλει κανείς να επιβάλει την ισότητα σε ένα σύνολο ανθρώπων που από τη φύση τους έχουν διαφορές είτε νοητικές είτε εμφανισιακές είναι αδύνατο να πετύχει την απόλυτη ισότητα. Αυτή η αδυναμία επίτευξης του θεωρητικού πρακτικά εμφανίζεται ως φθόνος και η πράξη έδειξε ότι είναι η φυσική κατάληξη όλων των καθεστώτων ανά το κόσμο που θεωρητικά ξεκίνησαν με τις καλύτερες προθέσεις.

Στον καπιταλισμό αντίστοιχα το θετικό συναίσθημα είναι η εμπιστοσύνη και το αρνητικό η απληστία. Η εμπιστοσύνη είναι το συναίσθημα που ευνοεί τη συνεργασία μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας. Όταν γίνεται κατάχρηση της εμπιστοσύνης χωρίς να υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου τότε η απληστία παίρνει το πρώτο λόγο. Για αυτό και στις καπιταλιστικές κοινωνίες η λειτουργία των θεσμών είναι απαραίτητη προϋπόθεση ύπαρξης τους.

Αν λοιπόν θέλεις να διαμορφώσεις τις αντιλήψεις των νέων σχετικά με τα οικονομικά συστήματα θα πρέπει να «παίξεις» με τα παραπάνω συναισθήματα. Κατά πόσο γίνεται αντικειμενική εκπαίδευση πάνω στα παραπάνω; Και κυρίως ποια και πως είναι τα βιωματικά πολιτικά ερεθίσματα που παίρνουν οι νέοι από το σχολείο;

Αυτό που γίνεται κατά κόρον είναι ότι με διάφορους τρόπους τα παιδιά μαθαίνουν για την αρετή της αλληλεγγύης και τη χρησιμότητα της ισότητας. Μαθαίνουν επίσης πόσο κακό πράγμα είναι ο πλούτος καθώς με διάφορα παραδείγματα συνήθως ο πλούσιος ταυτίζεται με τον κακό και η απαρέσκεια προς αυτόν είναι κάτι καλό. Μαθαίνουν έτσι, έμμεσα ότι το αρνητικό συναίσθημα του φθόνου είναι κάτι καλό!

Όταν αντίστοιχα πρέπει να διδαχθούν τον άλλο άξονα, τον άξονα εμπιστοσύνης απληστίας κατά ένα περίεργο τρόπο δεν μαθαίνουν την αξία της εμπιστοσύνης αλλά το αμάρτημα της απληστίας. Μαθαίνουν ότι υπάρχουν λαοί που θέλουν μόνο να κατακτούν, ιμπεριαλιστές που ενσαρκώνουν την απληστία.

Ποτέ δεν ειπώθηκε σε σχολείο ότι οι καπιταλιστικές κοινωνίες είναι στην ουσία «κοινωνίες εμπιστοσύνης» και θα μπορούσαν να ονομάζονται έτσι. Ότι το χρήμα είναι το πιο απτό παράδειγμα εμπιστοσύνης, η πίστη ενός μεγάλου συνόλου ανθρώπων ότι ένα κομμάτι χαρτί έχει υπερπολλαπλάσια – από τη φυσική του – αξία. Ότι το λεγόμενο κεφάλαιο δεν είναι τίποτα άλλο παρά «συσσωρευμένη εμπιστοσύνη».

Ο λόγος που δεν υπάρχει αντικειμενική ενημέρωση πάνω σε αυτά τα θέματα είναι ότι οι εκπαιδευτικοί διαιωνίζουν στερεότυπα. Και δυστυχώς οι ίδιοι εκπαιδευτικοί ως σύμβουλοι υπουργών και στελέχη του Υπουργείου Παιδείας προωθούν και επίσημα αυτή τη συμπεριφορά. Συνεπώς, για να αλλάξουμε ως χώρα πρέπει πρώτα να αλλάξουμε τις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών.

Είναι εύκολο να ρίχνουμε την ευθύνη στην παιδεία και να σταματούμε εκεί. Όχι, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τα προβλήματα και να τα προβάλουμε και κυρίως να επιμείνουμε σε μεταρρυθμίσεις που θα λιγοστέψουν το φθόνο προς όφελος της εμπιστοσύνης. Γιατί; Γιατί όπως δείχνουν έρευνες, οι κοινωνίες της εμπιστοσύνης είναι αυτές που ευημερούν.

Facebook Comments