Ένα ερώτημα που με απασχολεί ως ενεργό και σκεπτόμενο πολίτη είναι, αν η πολιτική κουλτούρα, οι ατομικοί και οι πολιτισμικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο θα εκφράσουμε ελεύθερα την άποψη μας, χωρίς να φοβόμαστε τον αποκλεισμό μας ή χωρίς να φοβόμαστε πως θα μας βάλουν την ταμπέλα του εθνικιστή, του φασίστα, του ξενοφοβικού, του συντηρητικού και τόσες άλλες.  Ο κατάλογος μακρύς σε περίπτωση που τολμήσεις να διαφοροποιηθείς από την επικρατούσα κοινή γνώμη.  Η σκέψη αυτή υπέβοσκε πολύ καιρό μέσα μου και με αφορμή τα όσα λυπηρά συμβαίνουν την τελευταία περίοδο στη χώρα μας με αφορμή την επικύρωση από τη Βουλή της Συμφωνίας των Πρεσπών το έψαξα περισσότερο.

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα βρίσκεται στη θεωρία της Newmann (1980) για την κοινή γνώμη και τη σχέση του πολίτη με αυτήν. Η Newmann πιστεύει ότι ο νόμος της Κοινής Γνώμης είναι ο μόνος νόμος στον οποίο οι άνθρωποι μπορούν να υπακούσουν. Οι άνθρωποι αισθάνονται αυξανόμενη πίεση να αποκρύψουν τις απόψεις τους, όταν θεωρούν ότι ανήκουν στη μειονότητα από φόβο μην απορριφθούν ή απομονωθούν ή αποκλειστούν από όσους φαίνεται να έχουν την επικρατούσα άποψη. Αντίθετα, αυτοί που εκφράζουν τη γνώμη τους δημόσια είναι είτε όσοι συναινούν με την πλειονότητα, είτε όσοι εκτιμούν πως οι θέσεις τους θα επιβεβαιωθούν στο μέλλον.

 Ενδιαφέρον παρουσιάζει η θεωρία της Newmann στον τρόπο με τον οποίο εργαλειοποιείται από τη πολιτική ηγεσία και το πολιτικό σύστημα. Όταν η κοινή γνώμη γίνεται εχθρική σε μια ειδική πρακτική ενέργεια των θεσμών, οι θεσμοί τείνουν να αντιστέκονται εφαρμόζοντας το Σπιράλ της Σιωπής, με την υπόθεση ότι η δημόσια σφαίρα και το θεσμικό πεδίο είναι δυο παράλληλα συστήματα. Στην περίπτωση των social media (έχουν καταστεί η βασική πηγή πληροφόρησης του πολίτη σε σχέση με τα παραδοσιακά μέσα), το Σπιράλ της Σιωπής εκδηλώνεται με δυο διαφορετικούς τρόπους. Πρώτον, τα άτομα επιλέγουν πληροφορίες που είναι σταθερές με τις προηγούμενες απόψεις τους και επομένως το Σπιράλ της Σιωπής ως μηχανισμός εξαρτάται από τα κίνητρα των δρώντων. Δεύτερον, τα social media θα επιτρέψουν στους μη προκατειλημμένους δρώντες να αξιολογήσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τη κοινή γνώμη, όταν οι συμμετέχοντες θα επιλέξουν πηγές που υποστηρίζουν τις απόψεις τους και γι αυτό επιλέγουν να αναπαράγουν και να διαχέουν την πληροφορία .

Ενώ υπήρχε η πεποίθηση ότι τα social media θα εκδημοκρατικοποίησουν σε μεγαλύτερο βαθμό τις κοινωνίες και θα ενισχύσουν τον πλουραλισμό των απόψεων στο δημόσιο διάλογο, φαίνεται μέσα από έρευνες πως η τεχνολογία του διαδικτύου και οι δυνατότητες που προσφέρει δεν άλλαξαν τη στάση του ανθρώπου ως προς τη δημόσια τοποθέτηση του και ότι αυτή εξαρτάται από προσωπικούς –ψυχολογικούς αλλά και κοινωνικούς παράγοντες για να συμβεί. Ο φόβος της απομόνωσης και της αρνητικής κριτικής τους συγκρατεί από το να τοποθετηθούν δημόσια. Ως εκ τούτου ενισχύεται το σπιράλ της σιωπής στα ψηφιακά περιβάλλοντα και παίρνει διαστάσεις χιονοστιβάδας, επικίνδυνη για την ομαλή λειτουργία της Δημοκρατίας.

Τα παραπάνω  αποκαλύπτουν επίσης και κάποιες σημαντικές διαφοροποιήσεις για την πολιτική επικοινωνία όχι τόσο σε επίπεδο στοχοθεσίας, όσο σε επίπεδο προσαρμοστικότητας στα νέα ψηφιακά δεδομένα. Οι πολιτικοί έχουν εκμεταλλευτεί τα social media ως ένα ισχυρό κανάλι για να αναδείξουν το προφίλ τους και κυρίως την συναισθηματική πλευρά της πολιτικής. Μέσω links και hashtags οδηγούν σε δημοσιεύματα ή broadcasts που εστιάζει σε μια εκδοχή της πραγματικότητας, κυρίως εκείνης που επικυρώνει ή τουλάχιστον φαίνεται να επιβεβαιώνει τις πολιτικές τους επιλογές και προτάσεις. Συνεπώς, οι πολίτες, δεν έχουν ενεργή θέση, αλλά «παθητική» όσον αφορά στην πρόσληψη του πολιτικού μηνύματος. Αυτό είναι αποτέλεσμα μιας στοχευμένης πληροφόρησης του ακροατηρίου από τους θεσμούς ή τους κομματικούς μηχανισμούς μέσω της οποίας άλλα θέματα προβάλλονται και άλλα αποσοβούνται.

Με άλλα λόγια, η πολιτική εξουσία λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις νέες δυνατότητες (sic), τις αξιοποίησε συμπληρωματικά στους τρόπους και στα μέσα που ήδη χρησιμοποιούσε για να προσελκύσει την προσοχή τους. Η προώθηση θεμάτων για τα πολύπλοκα ζητήματα της κοινωνίας και η αναζήτηση λύσεων για τις προβληματικές πλευρές των δημοσίων υποθέσεων είναι στενά συνδεδεμένες με την εικόνα του πολιτικού συστήματος και την επιρροή που έχει αυτό στη κοινή γνώμη. Οι πολιτικοί θεσμοί με την πεποίθηση ότι μπορούν να διαμορφώσουν τις τάσεις της κοινής γνώμης υπέρ των συμφερόντων τους, αξιοποιούν κάθε μορφή στρατηγικής στρέφοντας την προσοχή του κοινού σε μια ορισμένη πραγματικότητα και επιδιώκουν τη ‘’νομιμοποίηση’’ τους μέσω του εκφοβισμού και της πολεμικής μέσω βαρύτατων χαρακτηρισμών για όσους τολμήσουν να διαφοροποιηθούν.

Πράγματα επικίνδυνα για τη Δημοκρατία, πόσο μάλλον για το ρόλο μας ως πολιτών μέσα σε αυτή. Σκεφτείτε το… Εγώ, απλώς μοιράστηκα την αγωνία μου μαζί σας.

Facebook Comments