Τις τελευταίες ημέρες, επ’ ευκαιρία της αποκάλυψης των παιδοβιαστών και προαγωγών του Κολωνού, αναπτύσσεται μια συζήτηση που αναδείχνει ορισμένα στοιχεία γενικότερου ενδιαφέροντος για την ποιότητα των κοινωνικών δεσμών και της κοινωνικής πολιτικής καθώς και για τον ρόλο των κανόνων στο κράτος δικαίου.

Το μείζον ζήτημα που αναδείχνεται είναι η εμμονή στα πρόσωπα καθεαυτά και όχι στο κοινωνικό περιβάλλον τους. Ο βιαστής, οι συνεργοί, οι προαγωγοί, όλοι όσοι επλέκονται δεν αξιολογούνται ως (υπο-) προϊόντα ενός κοινωνικού συστήματος αλλά ως αυθύπαρκτες οντότητες, φορείς του κακού που πρέπει να τιμωρηθούν εδώ και τώρα: Πέρα και έξω από το τεκμήριο αθωότητας, τις εγγυήσεις της δίκαιης δίκης και τους κανόνες της ποινικής δικονομίας, ο καθένας που φρίττει με την συγκεκριμένη συμπεριφορά των δραστών είναι, δυνητικά, τιμωρός τους.

Το ίδιο συμβαίνει σε πολλές κοινωνικές εκδηλώσεις μας κι όχι μόνον στο χώρο του εγκλήματος και της παραβατικής συμπεριφοράς. Στιγματίζεται, διαρκώς και με ένταση, ο συγκεκριμένος, ο εξατομικευμένος άνθρωπος. Αυτός φέρεται να είναι, κάθε φορά, ένοχος με διάφορετικές ιδιότητες. Για παράδειγμα, όταν δεν ικανοποιείται ένα αίτημά μου με τον τρόπο και στον χρόνο που θέλω, φταίει ο δημόσιος υπάλληλος, αλλά  όχι και οι πολιτικές που διαμόρφωσαν το πλαίσιο εντός του οποίου λειτουργούν οι δημόσιοι υπαλληλοι. Όταν ξεσπάει μια δασική πυρκαγιά ψάχνουμε, δήθεν μετά μανίας, για τον συγκεκριμένο χωρικό που έβαλε φωτιά για να κάψει κλαριά στο κτήμα του, αποσιωπώντας, όμως, τις τρομακτικές διαχρονικές ελλείψεις στο σύστημα πρόληψης των κινδύνων και των καταστροφών.

Η εξατομίκευση ως ιδεολόγημα απομειώνει την σημασία του κοινωνικού δεσμού και μεταφέρει το βάρος της ευθύνης από την Πολιτεία στο άτομο. Εσύ, συγκεκριμένα, εγώ, συγκεκριμένα, φταίμε για τις χρεωκοπίες, τις πανδημίες, τις φυσικές καταστροφές κοκ.

Όσοι προσπαθούν να επιβάλουν αυτή την άποψη, καταργώντας, ουσιστικά, την πολιτική κοινωνία, διαβάλλουν εκείνους που εξακολουθούν να αναφέρονται στη σημασία του κοινωνικού έναντι του ατομικού εαυτού, με το επιχείρημα ότι επιδιώκουν την συσκότιση των ατομικών ευθυνών. Ως αναγκαία συμπαραδήλωση σε μια τέτοια αντίληψη, ακολουθεί η υποβάθμιση της μελέτης των κοινωνικών φαινομένων και το πρόταγμα ηρωικών και εξω-πραγματικών συμπεριφορών ως μέτρο κρίσης του ατομικού εαυτού.

΄Ετσι, όμως, ανοίγει ο δρόμος για την αναρρίχηση αυταρχικών ηγετών και την περιστολή βασικών κανόνων λειτουργίας του κράτους δικαίου. Να υποσημειωθεί ότι  οι αντιλήψεις και πρακτικές που προτάσσουν την ατομική ευθύνη, κατ’ ουσίαν, την υπονομεύουν, αφού ατομική ευθύνη υπάρχει μόνον όταν είναι κατοχυρωμένη η ελευθερία της βουλήσεως. Κι αυτή, ως γνωστόν, απαντάται μόνον στις Δημοκρατίες. Επομένως, η ατομική ελευθερία συναρτάται άμεσα με τον κοινωνικό εαυτό του καθενός. Ατομική ευθύνη χωρίς κοινωνική ευθύνη σημαίνει συγκάλυψη των ευθυνών της Πολιτείας αλλά και κοινωνική ευθύνη που καταργεί η απομειώνει την ατομική ευθύνη σημαίνει ιδεολογική και πολιτική χειραγώγηση.

Η αποθέωση της ατομικότητας έναντι της κοινωνικότητας γίνεται μέσα από τα ΜΜΕ και τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Αυτά έχουν, αναμφισβήτητα, διευρύνει τον χώρο έκφρασης γνώμης των πολιτών εκείνων που δεν θα είχαν, διαφορετικά, τη δυνατότητα να την καταθέσουν. Το παράδοξο, όμως, είναι ότι ενώ διευρύνεται η δυνατότητα έκφρασης και στάσης συρρικώνεται η παλέτα της διαφορετικότητάς τους. Μια mainstream ηθική επιβάλλει αξιακά πρότυπα και χειραγωγεί τους χρήστες, στην πλειοψηφία τους, δίνοντας δίοδο στην έκφραση συναισθημάτων οργής και θυμού που τους διακατέχουν.

Αυτό, προφανώς, δεν μπορεί να γίνει από τους επίσημους φορείς άσκησης δημόσιων πολιτικών οι οποίοι συμπιέζονται διαρκώς. Η συμπίεση αυτή οδηγεί, νομοτελειακά, στην απίσχνανση των κοινωνικών πολιτικών. Οι υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας είναι από αδύναμες μέχρι ανύπαρκτες και οι φορείς αλληλεγγύης στα θύματα εγκλημάτων και λοιπών κοινωνικών καταστροφών, το ίδιο.

Δυστυχώς, δεν διαφαίνονται ενδείξεις αναστροφής της κατάστασης. Μένει η προσπάθεια τόσο των επίσημων φορέων κοινωνικού ελέγχου όσο και καθενός πολίτη, ξεχωριστά, να υπεραμυνθούν των αξιών της αστικής δημοκρατίας και του κράτους δικαίου.

Facebook Comments