Για ποια Παιδεία μιλάμε;

Παθογένεια 2: Η Μέση Παιδεία…

(Γιατί … «Θα σαρώσουμε τις παθογένειες»!)

Η Παιδεία (και κυρίως η Μέση) υποτίθεται ότι (ή, θα έπρεπε να…) :

1) Προσφέρει στους μαθητές της μια σειρά από βασικές γνώσεις, που θα τους είναι χρήσιμες στην υπόλοιπη ζωή τους

– Είτε για να τους καταστήσουν ευτυχέστερους επειδή τις κατέχουν

– Είτε να αποτελέσουν μια βάση για περαιτέρω απόκτηση γνώσεων

(Υποτίθεται ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι έτσι φτιαγμένος ώστε να αποθηκεύει, να αξιοποιεί και να απολαμβάνει τη γνώση και μάλιστα η πιο κατάλληλη ηλικία για αυτό είναι η εφηβική. Πόση γνώση του απομένει από αυτή που «έλαβε» στο σχολείο και μάλιστα μόλις μετά από μερικούς μήνες μετά την διδασκαλία της;)

2) Προσφέρει στους μαθητές της την κατάλληλη διαπαιδαγώγηση ώστε να γίνουν Πολίτες που

– Θα σέβονται τους νόμους της κοινωνίας.

– Θα δείχνουν αγάπη και αλληλεγγύη προς τα άτομα του περιβάλλοντός τους και γενικά προς όλους τους συμπολίτες τους.

(Υποτίθεται ότι η κοινωνία βασίζεται κατά μεγάλο μέρος στα παραπάνω χαρακτηριστικά για την επιβίωση, την ομαλή λειτουργία και την πρόοδό της)

3) Προσφέρει στους μαθητές της όλα τα απαραίτητα μέσα ώστε να ανακαλύψουν και να κατανοήσουν:

–  τον εαυτό τους,

– τις βαθύτερες επιθυμίες τους (των οποίων η εκπλήρωση θα τους κάνει ισορροπημένους και ευτυχείς)

–  τα ταλέντα τους (που θα τους βοηθήσουν να επιτύχουν, ώστε να βρουν την καλύτερη δυνατή θέση στην κοινωνία με αμοιβαίο με αυτήν όφελος)

(Υποτίθεται ότι η ηλικία ανάμεσα στα 12 και 18 χρόνια είναι η καταλληλότερη για τις διεργασίες αυτές.

Επιπλέον υποτίθεται ότι στην ηλικία, κατά την οποία αποφοιτούν από το Σχολείο, θα πρέπει να έχουν όσες πληροφορίες χρειάζονται σχετικά με την επαγγελματική κατεύθυνση που τους ταιριάζει, τους ικανοποιεί και τους παρέχει τις μεγαλύτερες δυνατές εγγυήσεις ότι θα μπορούν με επιτυχία να υπηρετήσουν τα αντίστοιχα επαγγέλματα.

Όμως, τα σχολεία της Μέσης Παιδείας δεν ασχολούνται σχεδόν καθόλου με επαγγελματικό προσανατολισμό, μολονότι το λύκειο έχει ήδη μετατραπεί σε ένα (κακό…) φροντιστήριο για εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση)

4) Προσφέρει στους μαθητές της όλες τις πνευματικές δεξιότητες ή τεχνικές καθώς και τα αντίστοιχα εφόδια ώστε να λύνουν συγκεκριμένα προβλήματα, που θα μπορούσαν να τους τεθούν στην καθημερινή τους ζωή

– Είτε τώρα που είναι ακόμα στην εφηβεία

– Είτε (και κυρίως) όταν θα μεγαλώσουν, θα αναπτύξουν διάφορες ανθρώπινες σχέσεις, θα ξεκινήσουν να εργάζονται αντιμετωπίζοντας προβλήματα και διλήμματα και θα αποκτήσουν οικογένεια.

Η ορθολογική αντιμετώπιση ενός προβλήματος (κατανόηση, αντιμετώπιση, λύση, επιπτώσεις από μια λανθασμένη προσέγγιση) θα έπρεπε να αποτελεί μια βασική ενασχόληση στα σχολεία.

(Όμως, οι μαθητές καλούνται να απαντούν σε ερωτήσεις και να λύνουν ασκήσεις μαθηματικών, φυσικής, χημείας, αρχαίων και νέων ελληνικών, ιστορίας κλπ… Τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν από τις διαπροσωπικές σχέσεις, την εργασία και τη γενικότερη συμμετοχή σε μια σύγχρονη κοινωνία ανθρώπων αποτελούν terra incognita για τα σχολεία και όχι μόνο για τα ελληνικά).

… …

… … …

… …

Στο σχολείο (με ευθύνη των αναρμοδίων «αρμοδίων» του υπουργείου Παιδείας και ανεκπαίδευτων εκπαιδευτικών) παιδιά και οικογένειες εξουθενώνονται σε ατέλειωτη καταναγκαστική, άχαρη και ανούσια «πνευματική» εργασία, στην οποία τα παιδιά «μαθαίνουν» πολλά για την επόμενη μέρα για να τα ξεχάσουν αμέσως τη μεθεπόμενη. Οι βασικές γνώσεις χάνονται στον ωκεανό της μη αφομοιώσιμης άχρηστης πληροφορίας.

 Επιπλέον, το σχολείο δεν διαπαιδαγωγεί (δεν διαπλάθει έντιμους χαρακτήρες, σωστούς πολίτες, άτομα με υγιή κοινωνικότητα).

Δεν μαθαίνει στα παιδιά να αποφεύγουν τους υπαρκτούς κινδύνους της σύγχρονης κοινωνίας: τα τροχαία, τα ναρκωτικά, τον χουλιγκανισμό, την βία κάθε μορφής.

Καταφέρνει όμως να τα κάνει να περιφρονούν ό,τι ωραίο προσφέρει η κοινωνία (γνήσια τέχνη, επιστημονική γνώση) και να μισήσουν το βιβλίο. Και φυσικά το ίδιο το σχολείο.

Τα παιδιά και οι έφηβοι εργάζονται απάνθρωπα σκληρά για το απόλυτο τίποτε («tabula rasa») :

Οι περισσότεροι από τους κατά τεκμήριο καλύτερους πρώην μαθητές και νυν φοιτητές της Ιατρικής Σχολής Αθηνών αγνοούν τι είναι θερμότητα, τι είναι η φωτιά, τι είναι τα σύννεφα, γιατί ο ουρανός είναι γαλάζιος κ.ο.κ. Απορίες που διατύπωναν ως νήπια δεν κατάφεραν να λύσουν ούτε ως φοιτητές μετά από ατέλειωτες ώρες μελέτης και φροντιστηρίων.

Αγνοούν στοιχειώδεις γνώσεις ανατομίας, φυσιολογίας, νοσολογίας, νομικής, φιλοσοφίας, ιστορίας.

Δεν αφομοιώνουν αποτελεσματικά τα επιστημονικά δεδομένα, διότι έχουν μάθει μόνο να αποστηθίζουν. Έτσι, δεν μπορούν να αξιολογήσουν τί είναι περισσότερο και τί λιγότερο σημαντικό και γενικά δεν έχουν μάθει πώς να μαθαίνουν.

Χρησιμοποιούν γλώσσα φτωχή και πολλές φορές κάνουν γραμματικά και συντακτικά λάθη, που ήταν αδιανόητα ακόμα και για τους πιο μέτριους μαθητές της δικής μου γενιάς.

Σε τεστ που γίνονται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο για το επίπεδο των μαθητών, οι Έλληνες μαθητές καταγράφουν από χαμηλές έως αξιοθρήνητες επιδόσεις ακόμη και σε απλά ζητούμενα όπως η κατανόηση κειμένου.

Παράλληλα όμως, όλο και συχνότερα μαθαίνουμε για φρικαλέα επεισόδια, στα οποία πρωταγωνιστούν συμμορίες ανηλίκων, που επιτίθενται οργανωμένα και με λύσσα σε ανυποψίαστους συνομηλίκους, που δεν τους έχουν φταίξει σε τίποτα απολύτως.

Και όλα αυτά, ενώ συνεχίζουμε να μαθαίνουμε για οργανωμένα εγκλήματα με τραγική κατάληξη, που διαπράττονται χωρίς καμία αναστολή ή τύψη από άτομα μετεφηβικής ηλικίας.

… …

– Πόση και ποια επίδραση είχε το σύστημα Παιδείας σ’ αυτούς τους νέους ανθρώπους;

– Και ποιο είναι το μέλλον που προδιαγράφεται γι’ αυτούς;

Έτσι λοιπόν, θα έπρεπε να αναρωτιόμαστε συχνότερα:

– Για ποια Παιδεία μιλάμε; Τι στόχους έχει και πώς τους υπηρετεί;

– Μήπως πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τόσο τους στόχους όσο και τις μεθόδους για την επίτευξή τους;

– Μήπως τα διδακτικά προγράμματα, οι μέθοδοι διδασκαλίας, όπως και η εν γένει οργάνωση της Μέσης Παιδείας χρειάζονται πλήρη αναθεώρηση και ριζικές αλλαγές;

– Και μάλιστα τώρα που έχουμε την καταλυτική επίδραση του διαδικτύου και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, που προσφέρουν μια θάλασσα ασύνδετης ή άχρηστης ή και επικίνδυνης πληροφορίας κάθε μέρα;

– Με ποιους τρόπους το παιδί και ο έφηβος θα μπορέσουν να απαλλαγούν από αυτό τον «θόρυβο», ώστε να συγκρατήσουν ό,τι χρήσιμο έμαθαν από το σχολείο και να συγκροτήσουν τη δική τους προσωπικότητα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο;

– Πώς αντιμετωπίζεται η πρόκληση της Τεχνητής Νοημοσύνης, που αποτελεί συγχρόνως σημαντική ευκαιρία, αλλά και επικίνδυνη παγίδα για την πνευματική ανέλιξη των νέων μας;

… … …

… …

Όπως όλοι γνωρίζουμε, διάγουμε μια πολύμηνη προεκλογική περίοδο με δηλώσεις, «δεσμεύσεις» και «προγράμματα» (ο Θεός να τα κάνει…) από τα πολλά και διάφορα κόμματα που μετέχουν στις εκλογές.

Σε όλα αυτά, τα προβλήματα της Παιδείας, έτσι όπως τα ζούμε επί δεκαετίες και τα εξέθεσα επιγραμματικά, βρίσκονται στον πάτο του ενδιαφέροντος και του προβληματισμού των κομμάτων που διεκδικούν την ψήφο μας. Και αυτό μολονότι τα προβλήματα της παιδείας και της νεολαίας γενικότερα θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικά από μεγάλο τμήμα του πληθυσμού, όπως αυτό καταγράφεται σε διάφορες έρευνες και δημοσκοπήσεις.

Από μια άποψη, δεν τους αδικώ. Δεν ασχολούνται αρκετά γιατί απλούστατα δεν γνωρίζουν τί πρέπει να κάνουν, οπότε τί να προγραμματίσουν;

Από μια άλλη άποψη ωστόσο, καλό θα ήταν (απαραίτητο θα έλεγα) να ομολογήσουν ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα και ότι θα κάνουν ό,τι καλύτερο σκεφτούν (ή τους προταθεί! … ) για να το αντιμετωπίσουν με τόλμη και διάθεση για ριζικές μεταρρυθμίσεις.

Και αυτό αφορά κυρίως το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας που θα βρεθεί και πάλι στο τιμόνι της χώρας, έχοντας όμως αφήσει την Παιδεία περίπου στο ίδιο άθλιο χάλι που την είχε βρει όταν είχε αναλάβει πριν από 4 χρόνια.

Γιατί η κατάσταση της Μέσης Παιδείας αποτελεί (κατά την ταπεινή μου πάντα γνώμη) μια «παθογένεια» που πρέπει να «σαρωθεί» το συντομότερο.

Αν αυτό δεν γίνει και μάλιστα γρήγορα και με επιτυχία, ας μη περιμένουμε και πολύ καλύτερο μέλλον για τη χώρα μας.

… … …

… …

…

Υστερόγραφο :

Θα μπορούσε τώρα κάποιος, ευλόγως να μου πει:

– Και εσύ που τα λες όλα αυτά, τί έχεις σκεφτεί και τί έχεις να προτείνεις;

Εδώ, η απάντηση είναι διπλή:

– Αφ’ ενός μεν, τα προβλήματα του παρόντος και του μέλλοντος της Παιδείας δεν λύνονται από ένα άτομο, γιατί είναι πολυσχιδή και πολύπλοκα εξ ορισμού και στο μέγιστο βαθμό. Για το λόγο αυτό, έχω επανειλημμένα προτείνει να διεξάγεται το αργότερο κάθε δύο χρόνια ένα πανεκπαιδευτικό συνέδριο, στο οποίο όλες οι καινοτόμες ιδέες να παρουσιάζονται και να συζητιούνται και όλες οι έως τώρα εμπειρίες να παρουσιάζονται και να αναλύονται.

– Αφ’ ετέρου δε, έχω και εγώ κάποιες προτάσεις να εισφέρω στη συζήτηση. Σε ό,τι έχει σχέση με την Μέση Παιδεία, αναφέρω επιγραμματικά τις ακόλουθες:

(1) Επανένωση του Γυμνασίου και του Λυκείου σε μία διδακτική μονάδα (εξατάξιο αλλά και υποχρεωτικό γυμνάσιο), όπως ήταν στο παρελθόν.

Όπως είναι τώρα η κατάσταση, το μεν γυμνάσιο θεωρείται μικρότερης σημασίας και «κατώτερο» από το λύκειο, το δε λύκειο καθίσταται στην πράξη εντελώς δυσλειτουργικό και «κατώτερο» από τα φροντιστήρια, μιας και το μόνο που ενδιαφέρει πλέον τους μαθητές του είναι το πώς θα εισαχθούν σε μια σχολή της Ανώτατης Εκπαίδευσης.

(2) Οι Εισαγωγικές Εξετάσεις (ορθότερα: διαγωνισμοί) για την Ανώτατη Εκπαίδευση πρέπει να ξαναγίνουν αυτόνομες από το (εξατάξιο πλέον) γυμνάσιο, το οποίο μόνο έτσι θα μπορεί να ολοκληρώσει ανεπηρέαστο την παιδευτική του αποστολή.

Για το σκοπό αυτό, οι εισαγωγικοί διαγωνισμοί θα πρέπει να διεξάγονται τον επόμενο Ιούνιο δηλαδή ένα χρόνο μετά την λήψη του Απολυτηρίου από την Μέση Παιδεία. Στο διάστημα αυτό κάθε υποψήφιος έχει όλο το χρόνο να δει τί ακριβώς θέλει και τί του ταιριάζει από άποψη δυνατοτήτων και να προετοιμαστεί για αυτό όσο γίνεται καλύτερα.

(3) Η διδασκομένη ύλη (που πρέπει επιτέλους να συμπίπτει με την «διδακτέα»!) να είναι πολύ μικρότερη σε έκταση, ώστε κατά το δυνατόν να εξασφαλίζεται ότι θα γίνεται μόνιμο κτήμα όλων των μαθητών και δεν θα ξεχνιέται μετά από λίγους μήνες. Η σύγχρονη τεχνολογία διαθέτει πλέον πολλά μέσα για ένα τέτοιο σκοπό.

Οι επιπλέον διδακτικές ώρες που θα εξοικονομούνται ανά εβδομάδα, θα μπορούν να αξιοποιούνται για διδασκαλία σε μεγαλύτερη έκταση και βάθος συγκεκριμένων γνωστικών αντικειμένων από αντίστοιχα επιστημονικά πεδία, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών, οι οποίοι θα σχηματίζουν και ανάλογες «ομάδες» για το σκοπό αυτό. Το διαδίκτυο μπορεί εδώ να προσφέρει καθοριστική βοήθεια.