Γιατί μας αξίζει

Στο βιβλίο τους The Narcissism Epidemic: Living in the Age of Entitlement (2009) οι συγγραφείς Twenge και Campbell αναλύουν το πώς βρεθήκαμε παγκοσμίως να ζούμε σε έναν ναρκισσιστικό κόσμο όπου όλα στρέφονται γύρω από το εγώ, την προβολή, το “γιατί μου αξίζει” και την παντελή (αλλά καμουφλαρισμένη) αδιαφορία για τους άλλους και το κοινωνικό σύνολο.

Στο βιβλίο αναφέρονται πολλά παραδείγματα, μερικά οικεία σε όλους όπως η αυτοπροβολή μέσω των κοινωνικών δικτύων και ο αγώνας για τα like και άλλα λιγότερο εμφανή στο γυμνό μάτι, όπως ας πούμε ο τρόπος με τον οποίο οι καλοί βαθμοί στο σχολείο δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα την πρόοδο, τη μόρφωση ή την προσωπική καλλιέργεια, αλλά την υστερία της πάση-θυσία επιτυχίας προκειμένου να ικανοποιηθεί η ματαιοδοξία μας.  Ας κάνουμε μια στάση εδώ.

Γράφουν λοιπόν οι ερευνητές ότι το 1976 στις Ηνωμένες Πολιτείες μόνο το 18% των μαθητών έπαιρναν άριστα στο σχολείο σε σχέση με ένα 33% το 2006 (αύξηση 83%) χωρίς όμως να υπάρχει διαφοροποίηση στον τρόπο επεξεργασίας της ύλης και αντίστοιχης απόδοσης μέσα στη τάξη. Την ίδια στιγμή ένα 20% των μαθητών μελετά λιγότερες από 15 ώρες την εβδομάδα σε σχέση με το 1976.  Στη Βρετανία, από το 2012 μέχρι το 2014, η αριστεία στα ακαδημαϊκά ιδρύματα γνώρισε έναν πληθωρισμό της τάξης του 70%.  Οι ερευνητές υποθέτουν ότι οι συσχετισμοί φανερώνουν μια προσπάθεια να ενισχυθεί η ψευδαίσθηση της επιτυχίας (sic). Οι μαθητές δηλαδή, ολοένα και περισσότερο επιβραβεύονται για λιγότερη δουλειά στο σχολείο σε σχέση με το παρελθόν, ενώ υπάρχει μια διάχυτη πίεση από οικογένεια και φορείς προκειμένου να παραχθούν περισσότεροι αριστούχοι.  Μια μαζική παραγωγή, ωστόσο, που δεν βρίσκει αργότερα την ίδια απήχηση στην αγορά εργασίας: τη ζούγκλα στην οποία πρέπει να αποδείξεις πόσο μετράς όχι μόνο με βάση τις γνώσεις αλλά χρησιμοποιώντας ένα σωρό άλλες δεξιότητες που δεν φρόντισες εγκαίρως να καλλιεργήσεις. 

Αυτό το χάσμα είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνο για την κατασκευή καταθλιπτικών πολιτών που αισθάνονται ότι δεν «τους καταλαβαίνουν» ή δεν «αναγνωρίζουν την αξία τους» και δεν υπάρχει καμιά δουλειά εκεί έξω ικανή να συμπεριλάβει και να ξεδιπλώσει την αξιοσύνη τους σε όλη της την μεγαλοπρέπεια.

Δυστυχώς, αυτό το φαινόμενο είναι ορατό παντού και δεν χρειάζεται να είμαστε ερευνητές για να δούμε τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους υπάρχει πίεση για βαθμούς, επαίνους, πιστοποιητικά  ή διπλώματα με ταυτόχρονη μείωση του επιπέδου των σπουδών και ασυμφωνία με την αγορά εργασίας.  Ουδέποτε υπήρξε ενσωμάτωση των διαφορετικών τύπων μαθητών ή βελτίωση των μεθόδων διδασκαλίας στο σχολείο προκειμένου οι αλλαγές να ενδυναμώσουν περισσότερους μαθητές να πειραματιστούν και να προσπαθήσουν.  Ουδέποτε οι εκπαιδευτικές κοινότητες κατάφεραν να ξεπεράσουν τον αυτισμό τους, να συμβαδίσουν με τις εξω-σχολικές ανάγκες και να απαντήσουν στα σύγχρονα ερωτήματα της κοινωνίας που βράζει.  Κι όμως, όλοι είναι άριστοι.  Κι όμως, όλοι περνάνε στο τέλος.   Κι όμως οι χαμηλοί βαθμοί εξακολουθούν να είναι ταμπού., όπως αυτό εμφανίζεται σε  κοινότοπες φράσεις τύπου «περισσότεροι εισακτέοι φέτος» , «βατά θέματα» και «όλα άλφα ο γιος μου!» 

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει κατάργηση της αξιολόγησης ή αντικατάστασή της με γλυκά ψέματα  για βελουδένια αυτιά που δεν αντέχουν την πεζή πραγματικότητα.  Πιστεύω ότι το σχολείο που προωθείται σήμερα – με όλες τις περικοπές, τις στρογγυλεύσεις και τις περιγραφές του (δεν κρίνω, περιγράφω – δεν αξιολογώ, προτείνω) θα δημιουργήσει θολωμένους πολίτες  που θα προσλαμβάνουν οποιαδήποτε κριτική ως σφαίρα στην καρδιά. 

Μεγαλώνουν οι γενιές, πιστεύοντας ότι αξίζουν τα καλύτερα χωρίς κόπο. Και κάτω από τη λέξη “αξίζω”, ο καθένας βάζει οποιαδήποτε παροχή ή επιβράβευση βολεύει την κοσμοθεωρία του.   Αυτό το «αξίζω» μετουσιώνεται σε απαίτηση, τυφλή διεκδίκηση («γιατί δεν μου δίνουν αυτά που δικαιούμαι;»), σε επιθετική συμπεριφορά, στην πεποίθηση ότι οι άλλοι είναι (υπο)χρεωμένοι απέναντί τους.

Και κάπως έτσι, φτάνουμε στο θέμα της ψήφου, της αξιοπρέπειας και των ένδοξων αγώνων για ένα βάθρο, ένα χατίρι, έναν δεύτερο κύκλο ευκαιριών.  Γιατί;

Γιατί μας αξίζει.