Πριν τρία χρόνια, ο Άρθουρ Μπρουκς που είναι ο πρόεδρος του (συντηρητικού) Ινστιτούτου Αμερικανικής Επιχειρηματικότητας (American Enterprise Institute), είπε κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου με θέμα την κοινωνική κινητικότητα:
 
«Ένα από τα πράγματα που κάνουμε λάθος, κατά τη γνώμη μου, εμείς οι υπερασπιστές της ελεύθερης αγοράς, είναι ο πόλεμος κατά του κοινωνικού δικτύου ασφαλείας. Πρόκειται περί τρέλας. Το κρατικό κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας για τους πραγματικά έχοντες ανάγκη είναι ένα από τα σημαντικότερα κατορθώματα της κοινωνίας μας… Πρέπει να κυρήξουμε την ειρήνη με το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας.» 
 
Αρκετοί φιλελεύθεροι πέφτουν στην παγίδα που περιέγραψε ο Μπρουκς με αποτέλεσμα να δίνουν τροφή στους εχθρούς της αγοράς, τα μέσα ενημέρωσης και τους πολιτικούς καιροσκόπους. Πριν λίγα χρόνια είχα αναφέρει σε μία φιλική συζήτηση πως ως φιλελεύθερος θα προτιμούσα το μεγάλο, αναδιανεμητικό κράτος της Σουηδίας ή της Δανίας αν ερχόταν με όλα τα καλά του, παρά το μικρότερο, διεφθαρμένο και πελατειακό κράτος της χώρας μας.
 
Αυτή η θέση, περί κοινωνικού δικτύου ασφαλείας, δεν είναι πρόσφατη προσθήκη στη φιλελεύθερη ατζέντα. Από τον Άνταμ Σμιθ, πατέρα της οικονομικής επιστήμης, μέχρι τον Φρίντριχ Χάγεκ και τον Μίλτον Φρίντμαν, τους δύο σημαντικότερους υπέρμαχους της αγοράς του 20ου αιώνα που έλαβαν βραβεία Νόμπελ τη δεκαετία του 70, η φροντίδα για τους οικονομικά αδύναμους πολίτες αποτελεί εύλογο ρόλο του κράτους. Φυσικά, η Σουηδία και η Δανία δεν εμπίπτουν στις περιπτώσεις που οι παραπάνω θα έβλεπαν ως επιθυμητές καθώς το κράτος πρόνοιας που έχουν αναπτύξει ξεφεύγει σημαντικά από τη φροντίδα των αδύναμων ομάδων και επεκτείνεται στη μεσσαία και τις πιο εύρωστες κοινωνικές ομάδες.
 
Πρόσφατα ο φιλελεύθερος οικονομολόγος Dan Mitchell του Cato Institute παρουσίασε ένα διάγραμμα που βοηθά αρκετά στο να γίνει σαφής ο διαχωρισμός ανάμεσα στην ελεύθερη αγορά, το αναδιανεμητικό κράτος και τον κεντρικό σχεδιασμό.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Στο παραπάνω διάγραμμα, έχουμε στον ένα άξονα το μέγεθος του κράτους και στον άλλο το ρυθμιστικό περιβάλλον της οικονομίας. Έτσι, μπορούμε να κατατάξουμε κάθε χώρα σε ένα τεταρτημόριο σύμφωνα με τους δύο άξονες. Για παράδειγμα, το Χονγκ Κονγκ και η Σιγκαπούρη που έχουν δύο από τις πιο ελεύθερες οικονομίες με πολύ μικρό κράτος, μπαίνουν σε διαφορετικό τεταρτημόριο από την Σουηδία και τη Δανία που ενώ έχουν ελεύθερη αγορά, διατηρούν και ένα πολύ μεγάλο αναδιανεμητικό κράτος. 
 
Ομοίως, η ναζιστική Γερμανία είχε μικρό κράτος το οποίο όμως ρύθμιζε όλη την παραγωγική δραστηριότητα. Έτσι, μπαίνει σε διαφορετικό τερτημόριο από τη Βενεζουέλα που και αναδιανεμητικό κράτος έχει, και βασίζεται στον κεντρικό σχεδιασμό. 
 
Υπάρχουν πολλά ενδιαφέροντα θέματα που μπορούν να συζητηθούν πάνω σε αυτή τη βάση. Το κυριότερο, κατά τη γνώμη μου, είναι το αν θέλουμε η Ελλάδα να βρίσκεται στην αριστερή πλευρά του διαγράμματος ή στη δεξιά. Θεωρώ πως οποιοσδήποτε εχέφρων άνθρωπος θα διάλεγε τη «συντροφιά» της Ελβετίας, των ΗΠΑ, ή της Σουηδίας από την Κίνα, την Κούβα ή τη Βενεζουέλα. Αυτό σημαίνει σε απλούς όρους πως προτιμούμε την ελεύθερη αγορά από τον κεντρικό σχεδιασμό. 
 
Έπειτα, είναι χρήσιμο να συζητήσουμε και το μέγεθος της αναδιανομής. Ένα πρώτο συμπέρασμα από τον πίνακα, που λίγο πολύ όλοι μας γνωρίζουμε, είναι ότι οι νορδικές χώρες έχουν μεγαλύτερο κράτος πρόνοιας από τις μεσογειακές (Ελλάδα, Γαλλία, Ιταλία). Όμως, αυτό που προσθέτει στο δημόσιο διάλογο αυτή η αναπαράσταση, είναι ότι οι νορδικές χώρες έχουν και περισσότερο ελεύθερη αγορά από τις μεσογειακές. Αν σας φαίνεται περίεργη η θέση ότι η Δανία δεν είναι σοσιαλιστική, μπορείτε να διαβάσετε και τι είχε πει ο πρωθυπουργός της Δανίας Lars Rasmussen κατά τη διάρκεια ομιλίας του στο Χάρβαρντ: «Γνωρίζω ότι αρκετοί στις ΗΠΑ συσχετίζουν το νορδικό μοντέλο με κάποιο είδος σοσιαλισμού. Για αυτό, θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι η Δανία είναι απέχει πολύ από το να είναι μία σοσιαλιστική, κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία. Η οικονομία της Δανίας είναι οικονομία της αγοράς.»
 
Η συζήτηση, λοιπόν, για το μέγεθος του κράτους πρόνοιας οφείλει να γίνει αφού πρώτα επιστρέψουμε στο πλουτοπαραγωγικό κομμάτι του κόσμου, αυτό τη ελεύθερης αγοράς. Μόλις γίνει αυτό, αν ποτέ γίνει, τότε μπορούμε να συζητήσουμε για τον ιδεατό ρόλο του κράτους έναντι των ασθενών ομάδων, για το αν θέλουμε ένα πατερναλιστικό κράτος πρόνοιας που να είναι τρόπος ζωής (όπως στις νορδικές χώρες) ή αν, σε τελική ανάλυση, προτιμούμε τη φιλελεύθερη πρόταση που θέλει ένα περιορισμένο κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας που να δίνει δεύτερες ευκαιρίες μόνο σε όσους αντιμετωπίζουν πραγματικές δυσκολίες.
 
Δυστυχώς, στη χώρα μας τόσο η δεξιά όσο και η αριστερά επιθυμούν διακαώς να βρισκόμαστε στο κάτω μέρος του διαγράμματος, δηλαδή στην αναδιανομή και το μεγάλο κράτος. Καμία μεγάλη πολιτική δύναμη δεν αμφισβητεί την αναγκαιότητα του μεγάλου και πλουσιοπάροχου κράτους πρόνοιας. Όμως, αριστερά και δεξιά, μέχρι σήμερα, αντιστέκονται σθεναρά και στις πολιτικές που θα μας έφερναν στο αδιαμφισβήτητα «καλό» αριστερό τμήμα, δηλαδή της ελεύθερης αγοράς. Για τον λόγο αυτό δεν αποκλείεται κάποια στιγμή, αν κάτι δεν αλλάξει ριζικά στην οικονομική πολιτική της χώρας, να γίνουμε η Βενεζουέλα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 
 

Facebook Comments