Ήταν το 1961 όταν ο Στάνλεϊ Μίλιγκραμ, επίκουρος καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ, αποφάσισε να ασχοληθεί με τα κίνητρα που οδηγούν ανθρώπους οι οποίοι από απλοί οικογενειάρχες, φοιτητές, πολίτες με καθαρό μητρώο, μεταμορφώνονταν σε βασανιστές και δολοφόνους, υπακούοντας στις εντολές της εξουσίας. Έως τότε επικρατούσε η άποψη πως η «αυταρχική προσωπικότητα» ήταν η κύρια αιτία αυτής της μεταμόρφωσης κάτι που προκαλούσε ερωτηματικά στο νεαρό καθηγητή μιας και το ποσοστό ήταν ιδιαιτέρως υψηλό για δικαιολογήσει αυτή τη συμπεριφορά.

Το πείραμα είναι λίγο πολύ γνωστό και τα αποτελέσματά του ταρακούνησαν τις καθιερωμένες τότε ψυχολογικές θεωρίες. Χρειάστηκε μια ψεύτικη μηχανή ηλεκτροσοκ και μερικές εκατοντάδες θύματα εθελοντές στους οποίους δόθηκε η εντολή να υποβάλουν σε βασανιστήρια κάποιον ηθοποιό (κάτι το οποίο οι εθελοντές φυσικά δε γνώριζαν), ο οποίος περνώντας από τα στάδια της φρίκης και του απόλυτου εξευτελισμού , πέθαινε στο δωμάτιο του πόνου με αξιοσημείωτο το γεγονός πως ο ίδιος ήταν παντελώς άγνωστος στους φερόμενους ως δολοφόνους του. Με το παραπάνω πείραμα ο Μίλιγκραμ δεν επιθυμούσε φυσικά να ικανοποιήσει τις δικές του σαδιστικές ορέξεις αλλά να αποδείξει πως οι συνθήκες ήταν αυτές που μεταμόρφωναν έναν φιλήσυχο πολίτη σε κοινό εγκληματία και μάλιστα χωρίς λόγο.

Οι συνθήκες λοιπόν είναι αυτές που μας κάνουν να ξεχνάμε ηθικούς ενδοιασμούς και να εγκαταλείπουμε τη λογική όταν η εξουσία μας παρακινεί να διαπράξουμε μικρά και μεγάλα «εγκλήματα» στο όνομα της νομιμότητας, της παράνοιας ή απλώς γιατί αποσκοπούμε σε κάποιο όφελος (είτε οικονομικό, είτε πολιτικό)!

Στα δικά μας τώρα, όλα αυτά τα χρόνια (όχι μόνο στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ, απλώς τώρα χωρίς να κρατιούνται ούτε τα προσχήματα), παρακολουθούμε επιχειρηματίες να αλλάζουν πολιτικές πεποιθήσεις, καναλάρχες να διαμορφώνουν συνειδήσεις και να εκλέγουν κυβερνήσεις, με τους πολίτες να τους ακολουθούν πιστά στο πνεύμα «αυτοί ξέρουν πράγματα από μέσα άρα λένε και γράφουν την αλήθεια».

Φυσικά δεν είναι πάντα όλοι νικητές σε αυτό το στημένο έτσι και αλλιώς παιχνίδι μιας και τα ανταλλάγματα και οι εκάστοτε παίκτες αλλάζουν συνεχώς,  με αποτέλεσμα να βλέπουμε δύο «κολλητούς» να μετατρέπονται σε εχθρούς εν μια νυκτί και οι προσφορές να αλλάζουν χέρια πίσω από ερμητικά κλειστές πόρτες.

Κάτι αντίστοιχο ξετυλίγεται μπροστά μας το τελευταίο διάστημα μιας και οι συνθήκες δεν ευνοούσαν το υπάρχουν τηλεοπτικό σκηνικό και κάποιοι παίκτες κρίθηκαν από την εξουσία ως οι «αδύναμοι κρίκοι» και έπρεπε να εμφανιστούν νέοι «φίλοι», πιο πρόθυμοι να υπακούσουν σε αυτή.

Ακόμη και έτσι όμως υπάρχουν κάποια ερωτήματα που ζητούν επιτακτικά απαντήσεις, όπως:

– Ποιος αποφασίζει για τον αριθμό των τηλεοπτικών αδειών;

– Ποιος δικαιούται μερίδιο της τηλεοπτικής πίτας και με ποια κριτήρια;

– Έχουν το δικαίωμα οι πολίτες να απαιτούν υψηλής ποιότητας προγράμματα και αν ναι με πιο τρόπο μπορούν να το πετύχουν;

– Η συγκεκριμένη διαδικασία αγγίζει τα όρια και συνιστά εκτροπή με αντιδημοκρατικό πρόσημο;

Η είσοδος στην αγορά περισσοτέρων μέσων ενημέρωσης είναι ο μοναδικός τρόπος να διασφαλιστεί η ελευθεροτυπία. Μόνο σε ένα πραγματικά ελεύθερο και ανταγωνιστικό περιβάλλον μπορεί να χάσει την δύναμη του ο παραμορφωτικός φακός της κατευθυνόμενης ενημέρωσης. Μόνο σε ένα πλουραλιστικό περιβάλλον μπορεί να θωρακισθεί η δημοκρατία.

Από το 2008 η Ευρωπαϊκή Ένωση καταβάλει προσπάθειες για την ενίσχυση του πλουραλισμού και της διαφάνειας στα ΜΜΕ των κρατών – μελών της. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε απόφαση του είχε τονίσει «Η συγκέντρωση της ιδιοκτησίας των ΜΜΕ δημιουργεί ευνοϊκό περιβάλλον για τη μονοπώληση της διαφημιστικής αγοράς, θέτει εμπόδια στην είσοδο νέων φορέων και οδηγεί σε ομοιομορφία του περιεχομένου τους»

Η αριστερά που όλα τα προηγούμενα χρόνια, σε κάθε απόφαση που δεν ταίριαζε στα δικά της κριτήρια τα οποία «βάφτιζε» αντιλαϊκά, καλούσε σε πορείες για να μη θιγεί η δημοκρατία και η ελευθερία των πολιτών, υπενθυμίζοντάς μας πως η «χούντα δεν τελείωσε το ‘73» μιας και αυτό που προφανώς ζούσαμε ήταν η συνέχεια της, λογικά τώρα θεωρεί πως επιτέλους εφαρμόζεται ο Νόμος και η Τάξη, σε μια κοινωνία όπου οι πολίτες απολαμβάνουν όλα τα αγαθά και ζουν ευτυχισμένοι.

Το θέμα με τις άδειες ίσως να έχει κουράσει, αποτελεί όμως ένα δείγμα της συμπεριφοράς ανθρώπων που δε διστάζουν να επιβάλλουν  τις αναχρονιστικές τους αντιλήψεις για να κρατηθούν στην εξουσία, να φιμώσουν και να περιορίσουν την πολυφωνία και το διαφορετικό που δεν εξυπηρετεί τα σχέδιά τους και να παρουσιάζουν το όποιο νέο πειθήνιο όργανο σαν από μηχανής θεό που επιτέλους θα φέρει τη νομιμότητα στη χώρα.

Αν όλα αυτά δεν αποτελούν στοιχεία που θα έπρεπε να μας προβληματίζουν για το που βαδίζουμε, τότε σίγουρα κάτι κάνουμε λάθος και προφανώς έχουμε μηδενική αντίληψη των όσων συμβαίνουν γύρω μας. Γι’ αυτό ας ευχαριστήσουμε και το εκπαιδευτικό μας σύστημα που φρόντισε να μας κάνει υπεύθυνους πολίτες (δεν ευθύνεται μόνο αυτό φυσικά) αλλά αποτελεί μια κουκίδα που συμπληρώνει το παζλ της ανεξήγητης κατά καιρούς απάθειάς μας.

Όπως άλλωστε είχε γράψει και ο Θεόδωρος Νέγρης στην «Εφημερίς των Αθηνών» το 1824 «… ποτέ ένα Έθνος δεν είναι ελεύθερον αν δεν έχει την άδειαν από τους νόμους να λέγει (…) να γράφη και να τυπώνη ό,τι έχει είς τον νουν του αναφανδόν. Λοιπόν οι Έλληνες αν θέλουν την ελευθερίαν πρέπει να προσέχωσι πολλά καλά να μην αναιρεθεί ποτέ αυτή η διάταξις (για την ελευθεροτυπία) Γνωρίζω ό,τι η τοιαύτη άνεσις του έθνους ταράττει ολίγον τους δεσποτικούς εκείνους, οι οποίοι δεν θέλουν να εξυπνήσει ο λαός ποτέ διά να μην γνωρίσει το τι αξίζουν και τους αποβάλει.» 

  • Της Θάλεις Ντόκα και του Μενέλαου Σπυράκου – Μέλος Πολιτικής Επιτροπής Νέας Δημοκρατίας, Μέλος Γραμματείας Στρατηγικού Σχεδιασμού

Facebook Comments