Ελλάδα, έχεις ταλέντο;

Θα μεταφερθούμε νοερά σε ένα τουριστικό θέρετρο το καλοκαίρι. Είναι βράδυ και κάνουμε βόλτα ανάμεσα σε χιλιάδες κόσμου σε ένα γραφικό δρομάκι. Κάπου εκεί μια κοπέλα με εμφανώς ατημέλητη όψη έχει στήσει τον πάγκο της και πουλά χειροποίητα κοσμήματα δικής της κατασκευής φτιαγμένα από χάντρες και δέρμα. Πουλάει το κάθε βραχιόλι 5 ευρώ. Στη τιμή δεν περιλαμβάνεται κανένας φόρος και κανένα κόστος ασφαλιστικής εισφοράς. Είναι μόνο το κόστος των υλικών και το κόστος της εργασίας της. Μάλλον αυτή η ενασχόληση της αποφέρει κάποιο εισόδημα καθώς τη κοπέλα μπορεί να τη δει κανείς κάθε βράδυ στο ίδιο σημείο να προωθεί τα προϊόντα της.

Η κοπέλα αυτή δεν είναι παρά ένας παράνομος, ένας άνθρωπος που επιλέγει να ζει έξω από το σύστημα αρνούμενη να πληρώσει το μερίδιο που της αναλογεί στο κράτος. Σκεφτείτε αν στα προϊόντα που πουλούσε έπρεπε να προσθέσει το κόστος των ασφαλιστικών εισφορών, τη φορολογία εισοδήματος, το τέλος επιτηδεύματος και τον ΦΠΑ, η τιμή του βραχιολιού από τα 5 ευρώ θα εκτοξεύονταν στα 10 ευρώ. Πόσοι από τους πελάτες που έδωσαν 5 ευρώ για το βραχιόλι θα έδιναν 10 για το ίδιο προϊόν; Σίγουρα λιγότεροι γιατί θα αντιλαμβάνονταν ότι τα 10 ευρώ αντιστοιχούν πολύ πάνω από την αξία που ενσωματώνει το προϊόν. Σκεφτείτε τώρα η κοπέλα να έκανε το εξής, να μην έβαζε μια ταμπέλα όπως συνηθίσαμε να βλέπουμε στα super market που με μικρά γράμματα αναγράφεται η καθαρή αξία και το κόστος του ΦΠΑ αλλά να έβαζε μια ταμπέλα που να εξηγούσε «5 ευρώ κόστος συν κέρδος μου + 5 ευρώ για το κράτος». Θα ήταν ειλικρινής και τίμια. Θα το εκτιμούσαν πιστεύετε οι πελάτες της; Φανταστείτε αυτό να γίνονταν σε κάθε προϊόν όπου και αν πηγαίνατε να ψωνίσετε. Τι θα γινόταν; Είναι απλό, την αμέσως επόμενη μέρα οι ίδιοι οι πελάτες θα απαιτούσαν να αγοράσουν «μαύρα».

Ένας μπαμπούλας που έχει απλώσει τα πλοκάμια του στην Ελληνική κοινωνία είναι η μαύρη οικονομία ή παραοικονομία. Η παραοικονομία έχει ως συνέπεια εκτεταμένη φοροδιαφυγή που αν δεν υπήρχε η χώρα δεν θα έμπαινε στα μνημόνια και θα συνέχιζε να ζει το παλιό καλό της όνειρο. Είναι όμως έτσι; Είναι η παραοικονομία η αιτία που η χώρα παραπαίει; Είναι οι φοροφυγάδες οι κύριοι υπεύθυνοι της παρακμής μας; Είναι η κοπέλα εγκληματίας;

Οι νέοι της χώρας πλήττονται από την ανεργία και έχουν δύο επιλογές ή να εργαστούν κάπου με εξευτελιστικές αμοιβές ή να μεταναστεύσουν. Όσοι επιλέγουν να μείνουν στη χώρα και μάλιστα τολμούν να επιχειρήσουν συνήθως επιλέγουν να ασχοληθούν στον αγροτικό τομέα, στο τομέα του τουρισμού – διασκέδασης ή στο τομέα της πληροφορικής. Δεν είναι λίγες οι φορές που στη τηλεόραση παρουσιάζονται παραδείγματα νέων «που τόλμησαν» και έμειναν στο τόπο τους και έκαναν μια πετυχημένη startup εταιρία που πουλάει εφαρμογές πληροφορικής ή που έκαναν μια πετυχημένη μονάδα παραγωγής βιολογικών προϊόντων. Ελάχιστοι βέβαια βλέπουν το προφανές, ότι οι τρεις παραπάνω κλάδοι, ο αγροτικός, η διασκέδαση και η πληροφορική είναι κλάδοι της οικονομίας που έχουν την απαραίτητη ελαστικότητα για φοροδιαφυγή και συνεπώς για επιβίωση. Υπάρχει και μια ακόμα μικρή κατηγορία νέων που απορροφώνται στο δημόσιο.

Δηλαδή οι σημερινοί νέοι Έλληνες έχουν ταλέντο μόνο για να μπουν στο δημόσιο ή να ασχοληθούν με έναν από τους τρεις κλάδους που προαναφέραμε. Και μάλλον όλοι οι άλλοι είναι ατάλαντοι και αναγκάζονται να μεταναστεύσουν για να επιβιώσουν. Οι μύθοι στην Ελλάδα έχουν γίνει αλήθειες που κανένας δε τολμά να θίξει. Πως να θίξεις στερεότυπα που καλλιεργήθηκαν με συνέπεια για δεκαετίες;

Ο μεγαλύτερος μύθος της κρίσης λέει ότι για τη κρίση φταίει η φοροδιαφυγή. Φαίνεται επίσης ότι τα πρώτα χρόνια της κρίσης, Έλληνες πολιτικοί όταν δέχονταν κριτική από Ευρωπαίους ομολόγους τους σχετικά με τη διαχείριση των οικονομικών, απέδιδαν το πρόβλημα της χώρας στη φοροδιαφυγή και τη παραοικονομία και αν καταφέρουν να την ελέγξουν θα λύσουν το πρόβλημα της χώρας. Πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα διάγραμμα που παρουσιάζει την Ελλάδα ως τη χώρα με τη μεγαλύτερη παραοικονομία.

Είναι όμως ξεκάθαρο το παραπάνω διάγραμμα; Ας δούμε λίγο καλύτερα τι σημαίνει αυτό το ποσοστό για κάθε κράτος.

Αυτό που φαίνεται στο παραπάνω πίνακα είναι ότι η μεγαλύτερη παραοικονομία σε απόλυτα νούμερα βρίσκεται στις ΗΠΑ ενώ αν συγκρίνουμε τις ΗΠΑ με την ΕΕ, η τελευταία έχει σαφώς μεγαλύτερο πρόβλημα. Η Γερμανία με την Ιταλία έχουν σε απόλυτους αριθμούς τις μεγαλύτερες παραοικονομίες της Ευρώπης, με την δεύτερη να έχει μεγαλύτερη κατά κεφαλή αναλογία. Η Ελλάδα έχει σε απόλυτα νούμερα παρόμοια παραοικονομία με την Ελβετία, υπερτερεί όμως στο ότι κατά κεφαλή είναι σε καλύτερη θέση. Ηνωμένο Βασίλειο και Ιαπωνία έχουν αξιοπρόσεχτα χαμηλές τιμές κατά κεφαλή παραοικονομίας, γεγονός που δεν οφείλεται βέβαια σε καλύτερους μηχανισμούς ελέγχου αλλά στο ότι δεν κυνηγούν με μανία τους μικρούς επαγγελματίες όπως γίνεται στη χώρα μας.

Υπάρχουν πολίτες που πιστεύουν σε μύθους ότι θα μπορούσε η χώρα μας να ελέγξει την παραοικονομία φτάνοντάς την στο μισό, φέρνοντας τη κατά κεφαλή παραοικονομία κάτω από τα 2000$ το έτος κάτι που δεν έχουν καταφέρει κράτη πολύ πιο οργανωμένα από εμάς. Ανάμεσα στις βλακείες που εφαρμόζονται προς αυτή τη κατεύθυνση, η νέα τρέλα λέγεται «φορολοταρία» μοιράζοντας ψίχουλα για όποιον ζητήσει απόδειξη για τις αγορές του.

Ο βασικός λόγος που η παραοικονομία δεν θα πέσει στη χώρα μας κάτω από τα σημερινά επίπεδα είναι απλός. Με το μισό πληθυσμό της χώρας κρατικοδίαιτο είτε μέσω μισθών είτε μέσω συντάξεων, θα έπρεπε όσοι σιτίζονται από το κράτος να αποτελούν τους θεματοφύλακες του «κινήματος των αποδείξεων», δηλαδή να ζητούν απόδειξη για κάθε συναλλαγή που κάνουν. Είναι προφανές ότι ούτε αυτοί το κάνουν. Και δε το κάνουν για ένα απλό λόγο, γιατί ακόμα και οι κρατικοδίαιτοι αντιλαμβάνονται ότι το κράτος προσφέρει ελάχιστη ανταπόδοση στους φόρους παρά μόνο το μισθό ή τη σύνταξή τους. Κανένας σε αυτή τη χώρα δε πιστεύει ότι πιάνουν τόπο τα λεφτά που καταλήγουν στο κράτος. Πως να πιάσουν τόπο όταν το σύνολο των ασφαλιστικών εισφορών που εισπράττονται και οι μισοί φόροι καταλήγουν να γίνονται συντάξεις;

Το βασικό πρόβλημα της χώρας είναι ότι κρατά σε χαμηλά επίπεδα τη πραγματική οικονομία βάζοντας εμπόδια παντού, πιστεύοντας ότι πρέπει σε καίριους τομείς της οικονομίας να υπάρχουν κρατικά μονοπώλια. Επιτυχία της χώρας στο τομέα της παραοικονομίας θα είναι να διατηρήσει σε απόλυτους αριθμούς τη πολύ καλή επίδοση των 3700$/κάτοικο/έτος ακόμα και αν το ΑΕΠ της διπλασιαστεί. Αλλά το βάρος της προσπάθειας πρέπει να πέσει στην ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα δηλαδή στην αύξηση του ΑΕΠ και μάλιστα με άλματα.

Οι μύθοι της χώρας ήθελαν κάθε αγρότη να έχει από ένα Porsche Cayenne, κάθε ηλεκτρολόγο, υδραυλικό ή φαναρτζή αυτοκινήτων να έχει από μια πολυκατοικία και κάθε έναν που άνοιγε καφετέρια ή σουβλατζίδικο να γινόταν πλούσιος, όλα αυτά με μαύρο χρήμα. Στη πραγματικότητα η συντριπτικοί πλειοψηφία των παραπάνω προσπαθούσαν να επιβιώσουν σε ένα σύστημα που έπνιγε τη δουλειά τους αφού όπως και με το παράδειγμα της κοπέλας, οι πελάτες είναι αυτοί που πιέζουν να αποφύγουν τα περιττά έξοδα και δημιουργούν το έδαφος για να πάρει κάποιος το ρίσκο να πουλήσει τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες του, «μαύρα».

Η κοπέλα του παραδείγματός μας πιθανόν να είναι αριστερή, ίσως και αναρχική. Πιστεύει ότι τη τύχη της τη καθόρισε ο κακός καπιταλισμός αλλά προσδοκά ότι κάποια στιγμή οι λαοί της Ευρώπης θα ξυπνήσουν και θα πάρουν τη κατάσταση στα χέρια τους. Άλλωστε έχει ακούσει ιστορίες από τον πατέρα της για τον παππού τον αντάρτη. Η κοπέλα αυτή νομίζει ότι θα νικήσει τον παγκόσμιο καπιταλισμό, όταν την «δουλεύει» κανονικά ο συνταξιούχος από τα 50, πατέρας της. Ποιόν καπιταλισμό θα νικήσεις κοριτσάκι όταν δε μπορείς καν να τα βάλεις με τον μπαμπά σου;