Ένα οικοσύστημα είναι πιο ανθεκτικό στις μεταβαλλόμενες συνθήκες του περιβάλλοντος, όσο περισσότερο ποικίλο είναι, δηλαδή όσο μεγαλύτερο αριθμό ειδών περιέχει. Επίσης, η βιοποικιλότητά του είναι σε ευθεία αναλογία με την έκταση που καταλαμβάνει.

Ένα τέτοιο οικοσύστημα είναι πιο ανθεκτικό και σταθερό από ένα, ιδίου μεγέθους, αλλά με χαμηλότερη βιοποικιλότητα. Αντιστοίχως, μπορεί ένα οικοσύστημα με μικρότερη έκταση να είναι πιο σταθερό από ένα άλλο με μεγαλύτερη μεν έκταση, αλλά χαμηλότερη βιοποικιλότητα.

Τα τελευταία χρόνια, αρκετοί επιστήμονες έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν τις τεχνικές της Οικολογίας και της Δαρβινικής Εξελίξεως των Ειδών για να εξηγήσουν τα οικονομικά φαινόμενα και την ελεύθερη αγορά.

Οι υφιστάμενες οικονομικές θεωρίες είναι αρκετά επιτυχείς στο να περιγράφουν και να προβλέπουν τις βραχυπρόθεσμες εξελίξεις στην αγορά. Όμως, αποτυγχάνουν στο να ερμηνεύσουν και να προβλέψουν βασικότερα ή/και πιο μακροπρόθεσμα φαινόμενα. Χαρακτηριστική αποτυχία των οικονομολόγων ήταν η μη πρόβλεψη της κρίσης που ξέσπασε το 2008.

Οι προβλέψεις των οικονομολόγων είναι σαν να προβλέπουν ότι η μεγάλη κατανάλωση ζάχαρης οδηγεί στην εκδήλωση διαβήτη. Αυτό, γενικώς, είναι μία επιτυχημένη πρόβλεψη. Αποτυγχάνει, όμως, να προβλέψει το γιατί ο διαβήτης άλλοτε εκδηλώνεται και άλλοτε όχι, παρά την μεγάλη κατανάλωση ζάχαρης. Η ιατρική γνωρίζει ότι η εκδήλωση της ασθένειας εξαρτάται και από την γενετική προδιάθεση του ατόμου (το DNA).

Η πρόβλεψη που βασίζεται στην κατανάλωση ζάχαρης, μπορεί να έρθει αργά για να προλάβουμε την κατάσταση. Το ίδιο συμβαίνει και με τις οικονομικές κρίσεις και τις προβλέψεις που βασίζονται στα οικονομικά φαινόμενα, διότι δεν αρκεί η παρατήρηση των φαινομένων για την πρόβλεψη και την πρόληψη, αλλά το βασικότερο είναι η κατανόηση της προδιάθεσης της αγοράς για την εκδήλωση της κρίσης.

Η μελέτη ιστορικών οικονομικών και επιχειρηματικών στοιχείων έχει δείξει ότι οι κρίσεις δεν έρχονται σαν αποτέλεσμα συγκεκριμένων γεγονότων ή λανθασμένων κανονιστικών επεμβάσεων στην οικονομία, αλλά σαν αποτέλεσμα μακρόχρονων εξελίξεων που προσδιορίζουν την ανάπτυξη και συγχώνευση των επιχειρήσεων. Οι εξελίξεις αυτές αναπόφευκτα οδηγούν σε ανισορροπία στην αγορά, όπως ολιγοπωλιακές ή μονοπωλιακές καταστάσεις, που σηματοδοτούν μείωση της ποικιλότητας μέσα στην αγορά.

Οι επεμβάσεις της Πολιτείας πρέπει να γίνονται αποκλειστικώς με σκοπό να καθυστερήσουν την εκδήλωση μίας ανισορροπίας του οικονομικού συστήματος και για να αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις μίας τέτοιας ανισορροπίας. Όταν αφήνονται μεγάλες και μη ανταγωνιστικές επιχειρήσεις να καταρρεύσουν κάτω από το βάρος της δικής τους δυσκινησίας, τότε αυξάνεται η υγεία της οικονομίας, καθώς την θέση της επιχειρήσεως που κατέρρευσε σπεύδουν να καλύψουν περισσότερες επιχειρήσεις, αυξάνοντας την ποικιλότητα και άρα την ανθεκτικότητα του συστήματος.

Τα παραπάνω, δεν ισχύουν μόνον σε ολόκληρη την οικονομία μίας χώρας ή περιφέρειας, αλλά και σε υποσυστήματα της οικονομίας, όπως η αγορά ενέργειας ή η αγροτική οικονομία.

Το Οικοσύστημα της Ελληνικής Αγροτικής Οικονομίας

Ας προσπαθήσουμε να εφαρμόσουμε την παραπάνω μεθοδολογία στην Ελληνική Αγροτική Οικονομία. Με πρώτη ματιά, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το πολύ μικρό μέγεθος των εκμεταλλεύσεων, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι εδώ η «βιοποικιλότητα» είναι πολύ μεγάλη. Ας εξετάσουμε, όμως, το θέμα λίγο καλύτερα:

Παραγωγή Αγροτικών Προϊόντων

Ναι, μεν, ο μέσος κλήρος παραμένει μικρός και έχουμε πληθώρα αγροτικών επιχειρήσεων, όμως, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι η επίδραση της Γεωργικής Πολιτικής τις τελευταίες δεκαετίες μείωσε την ποικιλότητα, μειώνοντας την διαφοροποίηση μεταξύ αυτών των επιχειρήσεων. Με την επίδραση των επιδοτήσεων, εξαφανίστηκαν – ή μειώθηκαν σημαντικά – πολλές καλλιέργειες, όπως πχ των οσπρίων. Ακόμα και όταν οι αγρότες προσπαθούν να διαφοροποιηθούν, παρατηρούμε ομαδικές αγελαίες κινήσεις, όπως πχ η φύτευση ροδιάς χωρίς σχέδιο ή στόχο.

Έτσι, η Πολιτεία  με τις επεμβάσεις της μείωσε την διαφοροποίηση της παραγωγής κάνοντας το σύστημα πολύ ευαίσθητο στις μεταβολές του περιβάλλοντος και απολύτως εξαρτώμενο από τις επιδοτήσεις, που κατέστησαν ο σημαντικότερος αιμοδότης του αγροτικού εισοδήματος.

Επίσης, εδώ και δεκαετίες, η προσπάθεια της Πολιτείας στο θέμα της παραγωγής ήταν η συγκέντρωση του όγκου της παραγωγής σε Αγροτικούς Συνεταιρισμούς. Όταν οι Συνεταιρισμοί έγιναν για τα Ελληνικά δεδομένα πολύ μεγάλοι και δυσκίνητοι για διάφορους λόγους, η επέμβαση της Πολιτείας ήταν να προσπαθήσει με κάθε τρόπο να τους διασώσει: Όλες, δηλαδή, οι επεμβάσεις ήταν προς την μείωση της ποικιλότητας του συστήματος.

Εμπόριο Αγροτικών Προϊόντων

Το θέμα δεν τελειώνει εδώ. Στην εμπορία των αγροτικών προϊόντων παρατηρούμε πολύ μικρή ποικιλότητα, με μικρό αριθμό εμπορικών επιχειρήσεων και καταστάσεις ολιγοψωνίου. Σε άλλα άρθρα μου έχω τονίσει ότι αυτό το ολιγοψώνιο είναι το σημαντικότερο πρόβλημα της Ελληνικής Γεωργικής παραγωγής, πολύ σημαντικότερο από το μικρό μέγεθος του κλήρου.

Από την εποχή που ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε χαρακτηρίσει το εμπόριο «παρασιτικό επάγγελμα», η Πολιτεία, ενώ προσπαθούσε να βοηθήσει τους παραγωγούς να παράγουν φθηνότερα, άρα και να επιβιώνουν με χαμηλές τιμές στο χωράφι, στον εμπορικό τομέα παρεμπόδισε την ανάπτυξη υγειούς ανταγωνισμού και διαφοροποιήσεως. Ποτέ δεν θεωρήθηκε ο τομέας της εμπορίας των αγροτικών προϊόντων, αναπόσπαστο τμήμα της Γεωργικής παραγωγής.

Παράδειγμα: στον κλάδο των οπωροκηπευτικών, είχαμε μία μεγάλη μεταβολή στις συνθήκες: το λιανεμπόριο πέρασε σε μεγάλο ποσοστό σε πανελλήνιες αλυσίδες Supermarket που έχουν ανάγκη εφοδιασμό με μεγάλο και ομοιόμορφο όγκο κηπευτικών. Το χονδρεμπόριο των οπωροκηπευτικών είχε από καιρό μειώσει την ποικιλότητά του και τον αριθμό των επιχειρήσεων και δεν αποδείχθηκε ανθεκτικό σε αυτήν την σημαντική μεταβολή του περιβάλλοντος. Δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στις ανάγκες των αλυσίδων supermarket. Καθώς δεν είναι δουλειά των αλυσίδων η συγκέντρωση προϊόντων από πληθώρα μικροπαραγωγών, το κενό καλύφθηκε από εισαγωγές, που διέθεταν τον απαραίτητο όγκο προϊόντων.

Αντιθέτως από τα συνήθως γραφόμενα, δεν ήταν οι εισαγωγές που έδιωξαν τα Ελληνικά κηπευτικά από τα ράφια των Supermarket, αλλά η μείωση του αριθμού των χονδρεμπορικών επιχειρήσεων και του ανταγωνισμού τους.

Συμπέρασμα

Η σημερινή κατάσταση της Ελληνικής Γεωργίας είναι αποτέλεσμα των επεμβάσεων της Πολιτείας που εδώ και δεκαετίες που έγιναν προς την λάθος κατεύθυνση, με αποτέλεσμα την μείωση της ανθεκτικότητας της Γεωργίας στις μεταβολές των συνθηκών.

Αυτές οι λάθος επεμβάσεις της Πολιτείας επί δεκαετίες είναι η γενετική προδιάθεση της Ελληνικής Γεωργίας για την σημερινή κρίση.

Τι Πρέπει να Γίνει;

Το Υπουργείο Γεωργίας πρέπει να σταματήσει να κυνηγά τις εξελίξεις από πίσω, περιοριζόμενο στην προσαρμογή της Ευρωπαϊκής ΚΓΠ στα διάφορα συμφέροντα. Πρέπει να αυξήσει την ποικιλότητα της Αγροτικής Οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της Εμπορίας και Μεταποιήσεως των Αγροτικών Προϊόντων. Οι επεμβάσεις να τείνουν στην δημιουργία ευκαιριών για την διαφοροποίηση των επιχειρούντων σε κάθε κλάδο και όχι στην ομοιομορφία.

Η Ελληνική Αγροτική Οικονομία θα γίνει ανταγωνιστική και ανθεκτική στις μεταβαλλόμενες συνθήκες όταν αποκτήσει ένα κατάλληλο μίγμα μεγάλων, μικρών και οικογενειακών επιχειρήσεων. Όταν στις ΗΠΑ, η σημερινή αγροτική πολιτική του Προέδρου Ομπάμα στοχεύει στην ευημερία των μικρών οικογενειακών εκμεταλλεύσεων, δεν μπορεί εδώ να στοχεύουμε στις μεγάλες επιχειρήσεις. Με κατάλληλα μέτρα, όπως η ενίσχυση του ανταγωνισμού στο χονδρεμπόριο αγροτικών προϊόντων και η ενθάρρυνση μικρών επιχειρήσεων που προσφέρουν υπηρεσίες στους αγρότες (πχ συλλογή, ψεκασμούς), να ξεπεράσουμε το μειονέκτημα του μικρού κλήρου διατηρώντας την «βιοποικιλότητα» του αγροτικού τομέα!

Facebook Comments