Fitch: Οι τέσσερις αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας – οι κίνδυνοι στα δημοσιονομικά

H χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη ακόμη με πολλές προκλήσεις. Αυτό σημειώνει σε νέο του report ο οίκος αξιολόγησης Fitch. Όπως τονίζει σημαντικός είναι και ο δημοσιονομικός κίνδυνος αφενός από τις δικαστικές αποφάσεις για τα αναδρομικά των συνταξιούχων και των δημοσίων υπαλλήλων αφετέρου από το τραπεζικό σύστημα λόγω των NPEs. Παράλληλα προειδοποιεί πως ο κίνδυνος χρηματοπιστωτικής αστάθειας είναι υπαρκτός, ενώ δεν αποκλείει την επιστροφή των capital controls σε περίπτωση που η δημοσιονομική προσαρμογή εκτροχιαστεί.

H Fitch επισημαίνει πως η αξιολόγηση “ΒΒ-” της Ελλάδας στηρίζεται σε υψηλά επίπεδα κατά κεφαλήν εισοδήματος, τα οποία υπερβαίνουν κατά πολύ εκείνα των χωρών με αξιολόγηση στην κατηγορία “ΒΒ” και “ΒΒΒ”. Η διακυβέρνηση είναι επίσης σημαντικά ισχυρότερη από ό,τι στις περισσότερες χώρες με παρόμοιο rating. Το προφίλ του χρέους γενικής κυβέρνησης είναι εξαιρετικά ευνοϊκό και οι πρόσφατες δημοσιονομικές επιδόσεις είναι ισχυρότερες σε σχέση με αυτές των άλλων χωρών ίδιας αξιολόγησης.

Παρά τους θετικούς αυτούς παράγοντες η ελληνική οικονομία είναι αντιμέτωπη με τέσσερις σημαντικές προκλήσεις, όπως προειδοποιεί η Fitch. Τα υψηλά αποθέματα χρέους της γενικής κυβέρνησης και καθαρού εξωτερικού χρέους, το ασθενές μεσοπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό και το εξαιρετικά υψηλό επίπεδο μη εξυπηρετούμενων δανείων στον τραπεζικό τομέα, βαραίνουν τις προοπτικές της χώρας.

Πάντως, η ανάκαμψη της επενδυτικής ζήτησης, η μείωση του ποσοστού ανεργίας, το αυξανόμενο διαθέσιμο εισόδημα και η μέτρια δημοσιονομική χαλάρωση έχουν ως στόχο την υποστήριξη της εγχώριας ζήτησης, η οποία θα αντισταθμίσει την αρνητική συμβολή του ΑΕΠ από το καθαρό εμπόριο. Μετά την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 2,0% το 2018, η Fitch αναμένει ότι η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας θα επιταχυνθεί στο 2,3% το 2019 και στο 2,2% το 2020. Οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές για την ιδιωτική κατανάλωση ενισχύονται περαιτέρω από την πρόσφατη αύξηση του κατώτατου μισθού στο πλαίσιο της αύξησης της κατανάλωσης, προσθέτει ο οίκος.

Η Fitch επισημαίνει επίσης τη βελτίωση των δημόσιων οικονομικών της χώρας. Όπως τονίζει, η Ελλάδα σημείωσε πλεόνασμα του προϋπολογισμού ύψους 0,6% του ΑΕΠ το 2018, λόγω των υψηλότερων εσόδων και της συγκράτησης των δαπανών. Αυτό σημαίνει ότι το πρωτογενές πλεόνασμα διαμορφώθηκε στο 3,7% του ΑΕΠ. Αναμένει ότι η δημοσιονομική πολιτική δεν θα χαλαρώσει και “βλέπει” πρωτογενή πλεονάσματα ύψους 3,4% του ΑΕΠ το 2019 και 3,3% το 2020.

Ωστόσο, όπως τονίζει ο οίκος, παρά τις θετικές εξελίξεις, υπάρχουν δύο σημαντικοί κίνδυνοι στα δημοσιονομικά της Ελλάδας το 2019 και 2020. Ο μεγαλύτερος αφορά τις πρόσφατες δικαστικές αποφάσεις κατά των περικοπών των συντάξεων του 2012 και τις εκκρεμείς αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας σχετικά με τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού του 2016. Οι εκτιμήσεις γύρω από το δυνητικό δημοσιονομικό κόστος ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό και εξαρτώνται από τις λεπτομέρειες της τελικής απόφασης. Παρόλο που η κυβέρνηση άσκησε έφεση κατά των αποφάσεων, αυτές οι αποφάσεις συμβάλλουν στην αβεβαιότητα, καθώς η κυβέρνηση θα πρέπει να λάβει έκτακτα μέτρα εάν δεν υπάρξει αναθεώρηση των δημοσιονομικών στόχων, όπως επισημαίνει η Fitch.

Επίσης, ένας άλλος μεγάλος κίνδυνος αφορά τον τραπεζικό κλάδο και το ζήτημα των NPEs, τα οποία συνεχίζουν να βρίσκονται στο επίκεντρο της οικονομίας. Η δυναμική χρηματοδότησης βελτιώνεται συνεχώς, αλλά η ποιότητα των στοιχείων του ενεργητικού παραμένει αδύναμη. Η οικονομική ανάκαμψη, οι αυξημένες πωλήσεις NPEs, οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί και, σε μικρότερο βαθμό, οι εξωδικαστικοί συμβιβασμοί αναμένεται να βοηθήσουν τις τράπεζες να πετύχουν τους νέους στόχους για τα NPEs του SSM έως το 2021 (μεταξύ 17% και 22%).

Ωστόσο, χωρίς πιο ουσιαστικές πρωτοβουλίες, θα είναι δύσκολο να επιταχυνθεί η μείωση των NPEs σε έναν ρυθμό που θα στηρίζει πλήρως την εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα, κατά την άποψη του οίκου. Τα δύο σχέδια που έχουν προταθεί από το ΤΧΣ και την ΤτΕ είναι θετική εξέλιξη αλλά έχουν σημαντικούς κινδύνους εκτέλεσης και ακόμα πολλούς αγνώστους, ενώ και να εφαρμοστούν οι επιπτώσεις τους δεν θα φανούν φέτος αλλά στο μεσοπρόθεσμο διάστημα.

Όπως προειδοποιεί η Fitch, η συνεχιζόμενη οικονομική προσαρμογή και οι κινήσεις γύρω από τον τραπεζικό συνεπάγονται με το ό,τι για την Ελλάδα υπάρχει κάποιος κίνδυνος χρηματοπιστωτικής αστάθειας εάν η οικονομική προσαρμογή εκτροχιαστεί, υποδηλώνοντας ότι υπάρχει κίνδυνος επιβολής αυστηρότερων ελέγχων κεφαλαίου.

Σε ό,τι αφορά το πολιτικό σκηνικό, η Fitch επισημαίνει πως οι βουλευτικές εκλογές θα διεξαχθούν έως τον Οκτώβριο του 2019. Όπως εκτιμά, η δημοσιονομική πειθαρχία θα διατηρηθεί, τη στιγμή που οι σχέσεις  μεταξύ Ελλάδας και Ευρωπαίων πιστωτών έχουν βελτιωθεί σημαντικά. Αυτό μειώνει τον κίνδυνο η μελλοντική κυβέρνηση να αντιστρέψει δραματικά την πορεία της δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής. Ωστόσο, οι μελλοντικές ελληνικές κυβερνήσεις πρέπει να διατηρήσουν τα πρωτογενή πλεονάσματα για εξαιρετικά μεγάλο χρονικό διάστημα και αυτό μπορεί να δημιουργήσει πολιτικές προκλήσεις.

Τα θετικά της ελληνική οικονομίας

– Το κατά κεφαλήν εισόδημα αν και ανερχόταν στα 20.284 δολάρια το 2018, από 31.700 δολάρια ΗΠΑ το 2008, εξακολουθεί να είναι υψηλότερο από τον μέσο όρο των χωρών με αξιολόγηση “ΒΒ” και “ΒΒΒ” (6.852 δολ. και 10.704 δολ. αντίστοιχα).

– Πάνω από τα δύο τρίτα του εξωτερικού χρέους της συνολικής οικονομίας κατέχονται από τους επίσημους πιστωτές και το ευρωσύστημα, συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση της εξυπηρέτησής σε ένα βιώσιμο επίπεδο του 12% του ΑΕΠ.

– Πάνω από το 80% του χρέους της γενικής κυβέρνησης είναι σταθερού επιτοκίου, κάτι που σημαίνει ότι δεν επηρεάζεται σημαντικά από τις διακυμάνσεις των επιτοκίων.

– Το 2018 το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Ελλάδας διαμορφώθηκε στο 1,9% του ΑΕΠ το οποίο είναι χαμηλότερο σε σχέση με τον μέσο όρο των χωρών με αξιολόγηση “ΒΒ” (2,6% του ΑΕΠ).

– Η οικονομική κρίση και η ύφεση της Ελλάδας έχουν αναδείξει τις αδυναμίες στην αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης, ασκώντας σοβαρές πιέσεις στην πολιτική και κοινωνική σταθερότητα. Η διακυβέρνηση ωστόσο, εξακολουθεί να είναι σημαντικά ισχυρότερη από ό,τι στις χώρες με παρόμοια αξιολόγηση όπως η Ελλάδα (“ΒΒ-“).

Οι τέσσερις αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας

– Παρά την αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους τα τελευταία χρόνια, το δημόσιο χρέος (181% του ΑΕΠ το 2018) και το καθαρό εξωτερικό χρέος (141% του ΑΕΠ) είναι μεταξύ των υψηλότερων στον κόσμο.

– Τα NPLs των ελληνικών τραπεζών φτάνουν το 45% του ΑΕΠ της χώρας και είναι επίσης υψηλά σε σχέση με τα κεφάλαιά τους.

– Η τάση της ανάπτυξης στο μεσοπρόθεσμο διάστημα είναι αναιμική (1,2%) οδηγούμενη από τα αδύναμα δημογραφικά στοιχεία και την χαμηλή παραγωγικότητα της αγοράς εργασίας.

– Το ιστορικό των ιδιωτικοποιήσεων και προσέλκυσης ξένων άμεσων επενδύσεων είναι αδύναμο, παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί πρόσφατα και αυτό επιβαρύνει την αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας.

Κούρταλη Ελευθερία