Κουκιά: Η διατροφική τους αξία – Ποιοι πρέπει να τα αποφεύγουν και γιατί

Το κουκί είναι ένα από τα αρχαιότερα όσπρια και καλλιεργείται εδώ και 5000 περίπου χρόνια. Η γεύση του είναι ιδιαίτερα ισχυρή και οι τρόποι μαγειρέματός του πάρα πολλοί. Παρόλα αυτά το κουκί έχει συζητηθεί όσο κανένα άλλο όσπριο από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας σχετικά με το αν είναι καλό να καταναλώνεται.  

Τα κουκιά κατάγονται από την Ασία και την Αφρική. Στην Ελλάδα η σπορά τους γίνεται το μήνα Οκτώβρη ενώ η συγκομιδή τους το Πάσχα όταν πρόκειται για νωπά κουκιά ενώ για ξερά τον Ιούνιο. Τα κουκιά μαγειρεύονται με πολλούς τρόπους και προσφέρονται για κατανάλωση όλες τις εποχές του χρόνου παρέχοντάς μας έτσι όλα τα διατροφικά οφέλη τους.

Τα κουκιά μαγει­ρεύ­ο­νται είτε χλωρά είτε ξερά. Αν θέλουμε να τα κατα­να­λώ­σουμε χλωρά, τα μαζεύ­ουμε 10 μέρες μετά το δέσιμο του καρ­πού – περί­που 85 μέρες μετά τη φύτευση. Αν οι λοβοί έχουν αρχί­σει να κιτρι­νί­ζουν, τότε αφή­νουμε τα κου­κιά να ωρι­μά­σουν για να τα μαζέ­ψουμε όταν οι λοβοί αρχί­σουν να ζαρώ­νουν.

Οι περισ­σό­τε­ροι προ­τι­μούν τα τρυ­φερά πρά­σινα κου­κιά ως λαχα­νικά και όχι τα ξερά που είναι πια όσπρια. Οι μικροί ανώ­ρι­μοι λοβοί τρώγονται ολό­κλη­ροι ακριβώς όπως τα φρέ­σκα φασολάκια. Συνή­θως όμως οι καρ­ποί αφαι­ρού­νται και χρη­σι­μο­ποιού­νται μόνο αυτοί στο μαγείρεμα.

Η κουκιά (Vicia faba) είναι ένα ετήσιο θαμνώδες φυτό με ευθυτενείς βλαστούς που σε ορισμένες ποικιλίες φτάνουν σε ύψος τα 180 εκατοστά. Τα άνθη της είναι λευκά-ροζέ ή λευκά-μωβ, φέρουν μια χαρακτηριστική μαύρη κηλίδα σε κάθε πέταλο και εμφανίζονται σε τσαμπιά τρεις περίπου μήνες μετά τη φύτευση.

Από αυτά τα άνθη αναπτύσσονται ανοιχτοπράσινους λοβούς που περιέχουν 6–10 πλατιούς καρπούς με ακανόνιστο οβάλ σχήμα – τα κουκιά.

Απλά κι εύκολα στην καλλιέργεια, τα κουκιά φυτεύονται Φθινόπωρο-Χειμώνα για να μας προσφέρουν νόστιμους καρπούς κατά τα τέλη της Άνοιξης. Τα κουκιά είναι ένα αρχαίο όσπριο, που καλλιεργείται από τον άνθρωπο από το 6000 π.κ.χ. Πολύ δημοφιλές στους Έλληνες από τα αρχαία χρόνια, αρχίζουν να ξαναβρίσκουν στα μάτια μας τη μεγάλη τους διατροφική σημασία.

Τα οφέλη τους

– Τα βρασμένα χλωρά κουκιά περιέχουν πάρα πολύ λίγες θερμίδες, μόνο 48 ανά 100 γρ.

– Περιέχουν μεγάλες ποσότητες φυτικών ινών.

– Περιέχουν Βιταμίνη Α, φλαβονοειδή και καροτενοειδή όπως η λουτείνη και η ζεαξανθίνη που μας προστατεύουν από τις ελεύθερες ρίζες και την πρόωρη γήρανση.

– Περιέχουν φυλλικό οξύ, ένα ιδιαίτερα ωφέλιμο συστατικό για την πρόληψη του συνδρόμου του νευρικού σωλήνα. Περιέχουν και άλλες βιταμίνες του συμπλέγματος Β, όπως: Β6 (πυριδοξίνη), Β1 (θειαμίνη).

– Περιέχουν Βιταμίνη C.

– Περιέχουν σίδηρο, ασβέστιο, μαγνήσιο, κάλιο, απαραίτητα στοιχεία για την σωστή λειτουργία του οργανισμού.

– Περιέχουν το αμινοξύ L-dopa (ντοπαμίνη) που βοηθάει στην μείωση των συμπτωμάτων της νόσου του Parkinson καθώς λειτουργεί ως νευροδιαβιβαστής στον εγκέφαλο.

Ποιοί απαγορεύεται να τα καταναλώνουν

Στα άτομα που πάσχουν από ανεπάρκεια ενζύμου G6PD τα κουκιά μπορούν να προκαλέσουν μία πολύ επικίνδυνη κατάσταση γνωστή ως κυαμισμός και γι’ αυτό η κατανάλωσή τους από αυτά τα άτομα απαγορεύεται. Ισχύει το ιπποκρατικό “κυάμων απέχετε”.

Επίσης καλό θα ήταν να μην υπερκαταναλώνουμε τα κουκιά διότι η υψηλή τους περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες μπορεί να μας δημιουργήσει στομαχικές και εντερικές διαταρραχές.

Κυαμισμός ή Κυάμωση

Η κατανάλωση κουκιών, κυρίως φρέσκων, έχει συνδεθεί με μια αιμο­λυ­τική ασθένεια που ονο­μά­ζε­ται κυα­μι­σμός ή κυά­μωση (κύα­μοι είναι η αρχαιο­ελ­λη­νική ονο­μα­σία των κου­κιών). Η ασθέ­νεια αυτή είναι γνω­στή από την εποχή του Ιπποκράτη, οφείλεται στην έλλειψη του ενζύμου G6PD ή G6PDH και νοσούν απ’ αυτή το 4–5% των αρρέ­νων παγκο­σμίως.

Τα συμ­πτώ­ματα δεν προ­κα­λού­νται μόνο από κου­κιά, αλλά και από φάρ­μακα όπως ασπιρίνη, κινίνη κ.ά., καθώς και από λοιμώξεις όπως τύφος, ηπατίτιδα κλπ.

Οι περισ­σό­τε­ροι πάσχο­ντες σήμερα το ξέρουν, καθώς από το 1974 γίνε­ται νεο­γνικό screening μετά τη γέν­νηση των παι­διών από το Ινστιτούτο Υγείας του Παι­διού (Εθνικό Πρό­γραμμα Προ­λη­πτι­κού Ελέγ­χου Νεο­γνών). Συνε­πώς, όσοι πάσχουν από κυά­μωση δεν πρέ­πει να τρώνε κου­κιά.