Η Ιταλία και το φάντασμα των μνημονίων

Δάνεια συνολικού ύψους 36 δισεκατομμυρίων ευρώ, με εξαιρετικά ευνοϊκές προϋποθέσεις, θα μπορούσε να λάβει η Ιταλία από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Κι όμως η Ιταλία, χώρα που έχει πληγεί ιδιαίτερα από τον κορωνοϊό, διστάζει να αποδεχθεί τα δάνεια, αν και εκτιμάται ότι η πανδημία θα προκαλέσει καθίζηση της οικονομίας της κατά τουλάχιστον 10% το 2020. Ο λόγος είναι ότι, όπως επισημαίνει ο Κάρλο Καλέντα, επικεφαλής του αντιπολιτευόμενου φιλοευρωπαϊκού κόμματος Azione, η παροχή δανείων μέσω του ESM “έχει εξελιχθεί σε μία ιδεολογική συζήτηση, αποκομμένη από την πραγματικότητα”.

Λαϊκιστές και εθνικιστές θεωρούν ότι ο ESM δεν είναι παρά ένας “δούρειος ίππος” που στέλνουν οι Βρυξέλλες για να υποτάξουν την Ιταλία. Το πρόβλημα για τον πρωθυπουργό Τζουζέπε Κόντε είναι ότι οι λαϊκιστές συμμετέχουν και στην κυβέρνησή του. Τη Δευτέρα η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ υποδέχεται τον Κόντε στο ανάκτορο Μέζεμπεργκ, κοντά στο Βερολίνο, για κρίσιμες διαβουλεύσεις ενόψει της συνόδου κορυφής της ΕΕ, όπως είχε γίνει προ ημερών και με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Θεωρείται βέβαιο ότι στη διάρκεια της συνάντησης θα συζητηθεί και το ζήτημα του ESM. Ήδη από τα μέσα Μαΐου έχουν εγκριθεί δάνεια συνολικού ύψους 240 δισεκατομμυρίων ευρώ σε όλα τα κράτη-μέλη για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας. Στην Ιταλία ωστόσο πολλοί συνδέουν τον ESM με την “πολιτική των μνημονίων” που είχαν επιβληθεί στη διάρκεια της ευρω-κρίσης ως προϋπόθεση για την ένταξη σε προγράμματα διάσωσης.

“Δεν υπάρχει τρόικα”

Ο γενικός γραμματέας του ESM Νίκολα Τζιαμαριόλι, σε πρόσφατη συνέντευξή του στην εφημερίδα La Repubblica, διαβεβαίωνε τους συμπατριώτες του ότι “με τα νέα δάνεια του ESM δεν προβλέπονται κανενός είδους μέτρα λιτότητας η περικοπές, δεν υπάρχει τρόικα ούτε περικοπή συντάξεων”, καθώς πρόκειται για μία εντελώς διαφορετική κατάσταση σε σχέση με το παρελθόν. “Η μοναδική προϋπόθεση που πρέπει να εκπληρωθεί είναι να διατεθούν τα χρήματα για το σύστημα υγείας”, επιμένει ο Τζιαμαριόλι. Στελέχη της ιταλικής αντιπολίτευσης έχουν ωστόσο διαφορετική άποψη. “Στη συνθήκη για τον ESM δεν έχει αλλάξει ούτε κόμμα”, αντιτείνει ο Αλμπέρτο Μαπνιάι, γερουσιαστής της ακροδεξιάς Λέγκα. Κατά συνέπεια, επισημαίνει, η όποια συζήτηση “δεν έχει αξία, από νομικής απόψεως” γιατί “ο ESM θα επηρέαζε, και μάλιστα σημαντικά, την πολιτική των μελλοντικών κυβερνήσεων”.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται ο Πιερνικόλα Πεντιτσίνι, ευρωβουλευτής των συγκυβερνώντων “Πέντε Αστέρων”. Το κόμμα του, που είχε συγκυβερνήσει με τη Λέγκα στην περίοδο 2018-2019, θεωρεί τις όποιες διαβεβαιώσεις “ανεπαρκείς και πάντως μη δεσμευτικές”. Επιπλέον ο Πεντιτσίνι διαβλέπει τον κίνδυνο “να στιγματιστεί” η Ιταλία προσφεύγοντας στον ESM, με αποτέλεσμα να εκτοξευθεί το κόστος δανεισμού της χώρας και να επιδεινωθούν ακόμη περισσότερο τα ήδη σημαντικά οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει. Εκτός από τα Πέντε Αστέρια, που τηρούν αρνητική στάση απέναντι στον ESM, στην κυβέρνηση Κόντε συμμετέχουν επίσης οι φιλοευρωπαίοι σοσιαλδημοκράτες του Partito Democratico (PD), οι οποίοι υποστηρίζουν την προσφυγή στον ESM, θεωρώντας επαρκείς τις πολιτικές διαβεβαιώσεις της Κομισιόν – και όχι μόνο – για πιο ευνοϊκές συνθήκες δανεισμού.

Ευνοϊκά επιτόκια βλέπουν οι ειδικοί

Σε πρόσφατες δηλώσεις τους στην ιταλική εφημερίδα Il Foglio οι οικονομολόγοι Φαμπρίτσιο Παγκάνι και Φάμπιο Παμόλι εκτιμούν ότι αυτή τη στιγμή η Ιταλία θα επιβαρυνόταν με επιτόκιο 0,08% για ένα δεκαετές δάνειο μέσω του ESM, ενώ το επιτόκιο για δανεισμό αντίστοιχου μεγέθους με δεκαετές ομόλογο του ιταλικού Δημοσίου θα έφτανε το 1,6%. Κατά συνέπεια προσφεύγοντας στον ESM η Ιταλία θα εξοικονομούσε τουλάχιστον 5,8 δισεκατομμύρια ευρώ εντός δεκαετίας. Κι όμως, ο επικεφαλής της Λέγκα Ματέο Σαλβίνι πιστεύει ότι οι Ιταλοί θα ήταν καλύτερα να χρεωθούν αγοράζοντας κρατικά ομόλογα, παρά καταφεύγοντας στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, ακόμη κι αν χρειαστεί να πληρώσουν κάτι παραπάνω. Και αυτό γιατί, όπως εξηγεί ο ίδιος, μέσω Twitter: “Έχω εμπιστοσύνη στους Ιταλούς. Δεν έχω εμπιστοσύνη – με όλον τον σεβασμό – στην ευρωπαϊκή γραφειοκρατία. Τι σημαίνει ESM; Χρήματα που αποπληρώνονται με τόκους και με όρους που άλλοι έχουν υπαγορεύσει”.

Από την πλευρά του o Βολφάνγκο Πίκολι, αναλυτής του Ινστιτούτου TENEO, λέει ότι δεν βλέπει λόγο να απαρνηθεί η Ιταλία τη βοήθεια του ESM, γιατί “θα ήταν σαν να πετάς πέντε δισεκατομμύρια στον κάλαθο των αχρήστων”. Πιστεύει μάλιστα ότι σε τελική ανάλυση ο πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε θα αποδεχθεί την προσφυγή και θα επιχειρήσει κάθε είδους πολιτικό ελιγμό, ώστε να δελεάσει τους δύσκολους εταίρους των Πέντε Αστέρων, για να την αποδεχθούν κι εκείνοι. Ωστόσο, τονίζει ο Βολφάνγκο Πίκολι, η σχετική απόφαση δεν πρόκειται να ληφθεί πολύ γρήγορα και αυτό είναι λογικό, “αν αναλογιστεί κανείς ότι κύριος στόχος της κυβέρνησης είναι να παραμείνει στην εξουσία, όσο το δυνατόν περισσότερο…”