Ξέρω τουλάχιστον πέντε μεγαλοξενοδόχους που ενώ είχαν στα σκαριά επεκτάσεις μονάδων και εξαγορές, τα ακύρωσαν όλα. Λογικό, θα πείτε, ο τουρισμός έπαθε τεράστιο στραπάτσο, τα κέρδη μετατράπηκαν σε θηριώδεις ζημιές μέσα σε μια σεζόν. Ξέρω όμως και βιομήχανο που ενώ πήγαινε περίφημα και είχε μεγάλα σχέδια για επέκταση, κουμπώθηκε κι έκατσε στον καναπέ του περιμένοντας. Τώρα ακούει για επένδυση και φτύνει στον κόρφο του.

Δεν έχω καμία πρόθεση να διαψεύσω τις προβλέψεις για μεγάλη ανάπτυξη το 2021, πολύ θα ‘θελα να γράφω εγώ ανακρίβειες και τα υπουργεία να έχουν δίκιο. Όμως οι συζητήσεις με ανθρώπους της αγοράς δεν μου δικαιολογούν καμιά αισιοδοξία. Κάθομαι απέναντι σε ανθρώπους που μέχρι χθες μασούσαν σίδερα και ανακαλύπτω φοβισμένες υπάρξεις που τρέμουν και την σκιά τους.

Θαρρώ πως δεν είμαι διόλου υπερβολικός, αν σας πω ότι το πιο φοβισμένο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας σήμερα είναι η επιχειρηματική της τάξη. Ακούγεται αλλόκοτο, αλλά πιο αισιόδοξοι είναι οι εργαζόμενοι απ’ όσο είναι οι εργοδότες τους. Πιο ήρεμοι είναι οι υπάλληλοι και οι μεροκαματιάρηδες από τους κεφαλαιούχους και τους βιομήχανους.

Οι απλοί εργαζόμενοι, μέσα στην δικαιολογημένοι του ανησυχία, λένε κι ένα «θα τα βολέψουμε τελικά κουτσά-στραβά». Αντιθέτως, με όποιον εργοδότη μιλήσεις, φέρνει κατ’ ευθείαν την μαύρη καταστροφή. Δεν κατακρίνω, παρατηρώ. Κάτι θα ξέρουν, κάτι θα ψυλλιάζονται για να αντιδρούν έτσι. Νιώθουν ότι ο κόσμος αλλάζει ραγδαία γύρω τους και τους πετάει έξω; Νιώθουν ότι είναι αβοήθητοι μέσα σε μια ξαφνική θύελλα; Το βέβαιο είναι ότι ταμπουρώνονται και κάθονται άπραγοι.

Το πρόβλημα είναι πως αυτοί έχουν τα λεφτά, αυτοί έχουν και την επενδυτική εμπειρία. Δίχως την δική τους συμμετοχή, καμιά οικονομία δεν μπορεί να πάρει την ανιούσα. Αν ο επιχειρηματίας δεν ξεφοβηθεί, αν δεν νιώσει ότι υπάρχουν προοπτικές κέρδους, αν δεν θεωρήσει ότι το περιβάλλον είναι και πάλι φιλικό, όσες εκθέσεις κι αν γράψει ο Πισσαρίδης με την ομάδα του θα είναι άχρηστες. Αν αυτός που έχει το χρήμα το κρατήσει στο σεντούκι, καμιά ανάπτυξη δεν πρόκειται να δούμε ούτε το 2021 ούτε το 2022.

Βεβαίως, τα ίδια λέγαμε και το 2010-12, αλλά κάποιοι που τότε τόλμησαν στην συνέχεια κέρδισαν. Ναι, αλλά τώρα βλέπουν ότι τα ξαναχάνουν και αυτή η συσσωρευμένη κόπωση δεν είναι καλός σύμβουλος. Δεν ξέρω πόσο γρήγορα μπορεί να αλλάξει η ψυχολογία των επιχειρηματιών και αν αυτή η αλλαγή είναι δουλειά του Κυριάκου, του Άδωνη, του Σταϊκούρα, των ευρωπαίων ή της ίδιας την απρόσωπης αγοράς, πάντως επί του παρόντος η ψυχολογία δεν είναι υποβοηθητική της αισιοδοξίας. Μακάρι να κάνω λάθος ή να πέφτω συστηματικά σε πεσιμιστές και μουρμούρηδες που δεν εκφράζουν το σύνολο των επιχειρηματιών και των κεφαλαιούχων…

Facebook Comments