Τέλος στις «παχιές αγελάδες» για τις BRIC

Από την στιγμή που η αμερικανική FED προανήγγειλε το τέλος του φθηνού χρήματος, άρχισε η μαζική εκροή κεφαλαίων από τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Στα πρόθυρα μιας νέας κρίσης η παγκόσμια οικονομία;

Ινδονησία, Ινδία, Ρωσία, Βραζιλία. Οι περισσότερες αναπτυσσόμενες οικονομίες του πλανήτη εκπέμπουν το τελευταίο διάστημα αρνητικά μηνύματα. Οι οικονομίες τους αποδυναμώνονται, οι προβλέψεις για την ανάπτυξη διορθώνονται προς τα κάτω, τα ξένα κεφάλαια αποσύρονται, τα εγχώρια νομίσματα δέχονται ισχυρές πιέσεις, οι τιμές των εισαγόμενων προϊόντων εκτοξεύονται στα ύψη, ενώ ο κίνδυνος πληθωρισμού και ύφεσης γίνεται όλο και πιο ορατός.

Οι εξελίξεις αυτές δεν θα πρέπει να προκαλούν έκπληξη καθώς ήταν αναμενόμενες, εκτιμά ο Φόλκερ Τράιερ από τον γερμανικό Σύνδεσμο Εμπορικών και Βιομηχανικών Επιμελητηρίων: «Η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ προανήγγειλε ότι θα αυξήσει τα επιτόκια και συνεπώς τελειώνει η εποχή του φθηνού χρήματος και κατ΄ επέκταση της φθηνής χρηματοδότησης των αναπτυσσόμενων χωρών, όπου καταρρέουν τα εθνικά νομίσματα».

Όταν το 2008 η παγκόσμια οικονομία κινδύνευσε να βυθιστεί σε μια ύφεση άνευ προηγουμένου, οι κεντρικές τράπεζες των βιομηχανικών χωρών προσπάθησαν να προλάβουν τα χειρότερα μειώνοντας κατακόρυφα τα επιτόκια. Δεδομένου ότι δεν προσέφεραν πλέον ικανοποιητικά επιτόκια και προσοδοφόρες επενδύσεις, οι επενδυτές στράφηκαν προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες στον αντίποδα προσέφεραν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και σχετικά υψηλά επιτόκια.

Επιστροφή στην ομαλότητα
Στο μεταξύ, όμως, φαίνεται να επιστρέφει η ομαλότητα και αυτό ανησυχεί ιδιαίτερα τον πολιτικό κόσμο στις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Η πτώση της ισοτιμίας ορισμένων νομισμάτων είναι όντως πρωτοφανής. Το βραζιλιάνικο Ρεάλ για παράδειγμα υποχώρησε στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων πέντε ετών, η ινδική Ρουπία σημειώνει αρνητικό ρεκόρ, ενώ πτωτικές τάσεις παρουσιάζουν και πολλά άλλα εθνικά νομίσματα.

Όλα αυτά ξυπνούν κακές μνήμες: πριν από 16 χρόνια το Μπατ της Ταϊλάνδης ήταν η αφορμή για να ξεσπάσει η ασιατική κρίση. Οι επενδυτές απέσυραν μαζικά τα κεφάλαιά τους από τη χώρα. Η κρίση εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη την ήπειρο και σύντομα η οικονομική κρίση μετατράπηκε σε κρίση της πραγματικής οικονομίας. Χρήματα και δάνεια έγιναν δυσεύρετα, η κατανάλωση και οι επενδύσεις μειώθηκαν κατακόρυφα. Αυτή τη φορά όμως δεν ελλοχεύουν τέτοιοι κίνδυνοι, εκτιμά ο ειδικός Νίκολας Σλοτχάουερ: «Πολλά από αυτά τα νομίσματα ανατιμήθηκαν σημαντικά μέχρι τα τέλη της περασμένης χρονιάς και τις αρχές του 2013». Με αποτέλεσμα, σύμφωνα με τον ίδιο, η σημερινή υποτίμησή τους να κινείται ακόμη σε φυσιολογικά επίπεδα και να μην πρέπει να προκαλεί μεγάλη ανησυχία.

Επιπλέον όμως, σύμφωνα με τον ειδικό, οι αναπτυσσόμενες χώρες είναι σήμερα πολύ καλύτερα προετοιμασμένες για να αντιμετωπίσουν μια κρίση από ό,τι παλαιότερα:«Υπάρχουν χώρες όπου δεν σημειώθηκε μεγάλη υποτίμηση των νομισμάτων, για παράδειγμα στην ανατολική Ευρώπη, οι οποίες βρίσκονται σήμερα σε πολύ καλύτερη οικονομική κατάσταση σε σχέση με 10 ή 15 χρόνια πριν.

Ανεκμετάλλευτα τα «καλά» χρόνια
Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες γνώρισαν τα τελευταία χρόνια όντως μια ραγδαία οικονομική ανάπτυξη. Οι λεγόμενες χώρες BRIC, δηλαδή Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα πενταπλασίασαν το ΑΕΠ τους σε διάστημα μιας δεκαετίας. Υπάρχει όμως και η άλλη όψη του νομίσματος, όπως σχολιάζει ο Φόλκερ Τράιερ από τον γερμανικό Σύνδεσμο Εμπορικών και Βιομηχανικών Επιμελητηρίων:

«Δεν εκμεταλλεύθηκαν τα χρόνια της ραγδαίας ανάπτυξης για να δρομολογήσουν σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Η Ινδία είναι το καλύτερο παράδειγμα. Τα χρήματα αξιοποιήθηκαν για την κατανάλωση ενώ και το κράτος δαπάνησε πολλά. Τώρα όμως έρχεται ο λογαριασμός. Ο δρόμος θα είναι δύσκολος, θα υπάρξει μια φάση αδύναμης ανάπτυξης, εντούτοις η χώρα δεν πρόκειται να βυθιστεί σε πραγματική ύφεση».

Πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες δεν αξιοποίησαν τα καλά χρόνια για να υλοποιήσουν αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Έτσι σήμερα δεν βρίσκονται αντιμέτωπες μόνον με την πτώση των νομισμάτων τους και χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης αλλά και με τα παλιά τους προβλήματα: τις κακές υποδομές, τη γραφειοκρατία, τη διαφθορά. Όλα αυτά δηλαδή που λειτουργούν αποτρεπτικά για δυνητικούς επενδυτές. Μοναδική παρηγοριά: η υποτίμηση του νομίσματος ενισχύει την ανταγωνιστικότητα και ευνοεί τις εξαγωγές.