NYT: Η Fed μπορεί και πρέπει να προλαμβάνει τις «φούσκες»

Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) έχει πολύ μεγαλύτερη επίδραση στην καθημερινή ζωή των Αμερικανών από κάθε άλλη ομοσπονδιακή υπηρεσία. Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ το 2018 θα έχει την ευκαιρία να ανανεώσει τη θητεία ή να αντικαταστήσει πέντε από τα επτά υψηλόβαθμα στελέχη της Fed, μεταξύ των οποίων τον αντιπρόεδρο Στάνλεϊ Φίσερ και πιθανώς την πρόεδρο Τζάνετ Γέλεν. Ενόψει των αλλαγών αυτών, διατυπώνεται το αίτημα για αναμόρφωση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, η οποία εξασφάλισε εύσημα, επειδή απέτρεψε μία καταστροφική ύφεση μετά τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Εντούτοις, δεν μπόρεσε να την προλάβει.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη και την Ιαπωνία, κατά τη μεταπολεμική περίοδο, ο κλάδος των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών εμφάνισε τεράστια ανάπτυξη ως τμήμα της παγκόσμιας οικονομίας. Συχνά, ήταν τέτοια η διόγκωσή του, ώστε να προξενεί «φούσκες» λόγω του υπερβολικού δανεισμού. Ο οικονομολόγος Αλαν Τέιλον και οι συνεργάτες του το 2015 μελέτησαν την πορεία 17 ισχυρών οικονομιών τα τελευταία 140 χρόνια.

Πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν σημειωθεί 78 υφέσεις, εκ των οποίων μόνον στις 19 από αυτές υπήρξε «φούσκα» στην αγορά ακινήτων ή στα χρηματιστήρια ή και στις δύο αγορές.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σημειώθηκαν 88 υφέσεις, οι περισσότερες εκ των οποίων (62) είχαν ως επακόλουθο να δημιουργηθεί «φούσκα» είτε στην αγορά αξιών είτε στην αγορά ακινήτων είτε και στις δύο.

Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ αλλάζει, όπως αλλάζει και όλος ο κόσμος. Μετά το Κραχ του 1929 έδωσε έμφαση στην πάταξη της ανεργίας, ενώ μετά την εκτίναξη του πληθωρισμού στη δεκαετία του 1970, ασχολήθηκε με τη χαλιναγώγησή του. Σήμερα, με τον υπαρκτό κίνδυνο να διαλυθούν διάφορες «φούσκες» από τη μια γωνιά της γης στην άλλη, τα στελέχη της Fed, τραπεζίτες, κάπως διστακτικά αρχίζουν να αντιλαμβάνονται πως δεν μπορούν να αγνοήσουν τον πληθωρισμό στις τιμές των ακινήτων. Βέβαια, ούτε οι πιο καλά πληροφορημένοι παράγοντες των αγορών δεν μπορούν να πουν με ακρίβεια πότε οι «φούσκες» αυτές θα διαλυθούν. Κι ούτε οι αξιωματούχοι της Fed μπορούν να το κάνουν. Καλύτερα, λοιπόν, να αφήνει κανείς τις «φούσκες» να σκάσουν και να αποκαταστήσει τη ζημία αργότερα. Πάντως, η παρατεταμένη και επώδυνη ανάκαμψη από τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, φανερώνει πως αυτή η αποκατάσταση μπορεί να αποβεί αναποτελεσματική, επειδή οι απώλειες μετά τη διάλυση της «φούσκας» δείχνουν πολύ περισσότερες απ’ όσα κέρδη σωρεύτηκαν ενόσω αυτή γεννιόταν.

Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα δεν χρειάζεται να εικάσει το πότε θα φθάσει στο αποκορύφωμά της η αγορά. Αυτό που η τράπεζα μπορεί να κάνει, είναι να εντοπίσει τις ενδείξεις της κρίσης και να δράσει προληπτικά. Λόγου χάριν, η Fed μπορεί να κινηθεί για να ελέγξει τον πληθωρισμό στις τιμές των ακινήτων, προβαίνοντας σε αύξηση των επιτοκίων ή περιορίζοντας τη διοχέτευση ρευστού στην οικονομία. Χάρις στην επιστημονική έρευνα, που έγινε μετά το 2008, σήμερα γνωρίζουμε πολύ περισσότερα για τέτοιες ενδείξεις και το βασικό είναι να βρίσκεται κανείς σε εγρήγορση, όταν οι αγορές σημειώνουν άνοδο πιο γρήγορα από τον ρυθμό ανάπτυξης. Στην αγορά κατοικιών, το φυσιολογικό είναι οι τιμές να αυξάνονται σχεδόν 5% σε ετήσια βάση. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, ο ρυθμός αυτός υπερδιπλασιάζεται την περίοδο εκείνη που προηγείται μιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Τα στελέχη της Fed αρχίζουν να διαπιστώνουν ότι, όταν η χαλαρή νομισματική πολιτική εκτινάσσει τις τιμές ακινήτων σε μη βιώσιμα επίπεδα, δημιουργεί συνθήκες που ευνοούν μία ύφεση καθολικά επιβλαβή. Σήμερα, όμως, λίγοι είναι έτοιμοι να πάνε κόντρα στο ρεύμα.