Το puzzle της επίπτωσης της υποτίμησης του Ευρώ στις εξαγωγές

Ένα θέμα που παρουσιάζει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον είναι κατά πόσο βοήθησε η υποτίμηση του Ευρώ τις Ελληνικές εμπορευματικές εξαγωγές (merchandise exports).

Η συμβατική σοφία υποστηρίζει πως η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι θετική. Όμως, όπως συμβαίνει συνήθως, η αλήθεια είναι αρκετά πιο περίπλοκη.

Όταν αναφέρεται ο όρος «υποτίμηση του Ευρώ» το μυαλό της συντριπτικής πλειονότητας των ανθρώπων πηγαίνει στην ισοτιμία του Ευρώ έναντι του Δολαρίου.

Είναι αλήθεια πως αρκετά από δευτερεύοντα ζεύγη συναλλαγματικών ισοτιμιών συμμεταβάλλονται με τα κυριότερα αυτών (όπως είναι και η ισοτιμία του Ευρώ έναντι του Δολαρίου). Όμως όπως θα δούμε και παρακάτω η ισοτιμία που ισχύει για κάθε χώρα όμως καθορίζεται από την σταθμισμένη ισοτιμία του νομίσματος της έναντι των νομισμάτων των εμπορικών της εταίρων.

Έτσι, ενώ την περίοδο Απριλίου 2014 – Ιανουαρίου 2016 η ισοτιμία Ευρώ/Δολάριο (EUR/USD) υποτιμήθηκε κατά περίπου 21%, το μέγιστο που υποτιμήθηκε η σταθμισμένη ισοτιμία που ισχύει για την Ελλάδα έναντι των νομισμάτων των 42 κυριότερων εμπορικών της εταίρων (nominal effective exchange rate) δεν ξεπέρασε ποτέ το 5% και μάλιστα μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2015 αυτή είχε καταγράψει πλέον μια μικρή σωρευτική ανατίμηση (περίπου 0,7%).

Εάν θέλουμε να κρίνουμε την επίπτωση της πορείας του Ευρώ πάνω στις Ελληνικές εξαγωγές πρέπει να αναφερθούμε μόνο σε εκείνες που καταλήγουν στις χώρες εκτός Ευρωζώνης. Για τον λόγο αυτό θα κοιτάξουμε την πορεία των εμπορευματικών εξαγωγών που καταλήγουν εκτός των χωρών της ΕΕ-25.

Επιπλέον, προκειμένου να μην αλλοιωθούν τα συμπεράσματα από την πτώση της τιμής του πετρελαίου, θα εξαιρέσουμε τις εξαγωγές πετρελαιοειδών από τους υπολογισμούς.

Οι εξαγωγές, σε όρους αξίας, σημείωσαν σημαντική αύξηση την περίοδο Δεκεμβρίου 2014 – Ιουνίου 2015. Όμως, μια νομισματική υποτίμηση πριν επηρεάσει τις εξαγωγές σε όρους αξίας τις επηρεάζει σε όρους όγκου. Ισχύει κάτι τέτοιο όμως για τις Ελληνικές εξαγωγές την συγκεκριμένη περίοδο;

Από το παραπάνω διάγραμμα γίνεται φανερό πως οι Ελληνικές εξαγωγές (μετά την αφαίρεση των πετρελαιοειδών) όχι μόνο δεν αυξήθηκαν σε όρους όγκου αλλά μάλιστα σημείωσαν πτώση.

Μια εξήγηση για αυτό θα μπορούσε να είναι ότι η σύνθεση των εξαγωγών άλλαξε προς όφελος προϊόντων χαμηλότερου μέσου βάρους σε σχέση με το 2014. Όμως, όπως διαπιστώνουμε η σύνθεση των Ελληνικών εξαγωγών παρέμεινε σταθερή.

Μια άλλη εξήγηση θα μπορούσε να είναι πως κατά την συλλογή τόσο λεπτομερών στοιχείων είναι εύκολο να γίνουν λάθη. Συνεπώς, τα παραπάνω στοιχεία σχετικά με τον όγκο των εξαγωγών δεν αποτυπώνουν την πραγματικότητα.

Η τελευταία εξήγηση είναι πως η αύξηση των εξαγωγών το πρώτο εξάμηνο του 2015 μπορεί να αποδοθεί κυρίως στην αύξηση των τιμών των εξαγόμενων προϊόντων.

Κάτι που γίνεται επίσης φανερό από την ανάλυση των δεδομένων είναι πως η επιβολή των κεφαλαιακών ελέγχων επέδρασε αρνητικά στις εξαγωγές σε μια περίοδο που οι επιχειρήσεις ψάχνουν διέξοδο από την εγχώρια αγορά.

Συμπερασματικά, η ισχύουσα υποτίμηση του Ευρώ για την Ελλάδα ήταν πολύ μικρότερη εκείνης του Ευρώ έναντι του Δολαρίου και η αύξηση των Ελληνικών εξαγωγών (εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών) το πρώτο εξάμηνο του 2015 δεν είναι ξεκάθαρο αν οφείλεται σε αυτή ή απλά στην αύξηση των τιμών των εξαγωγών.

Υ.Γ. Αυτό που κατέστη σαφές από όλα τα παραπάνω είναι πως η πραγματικότητα μπορεί να είναι διαφορετική από εκείνη που φαίνεται μετά από μια επιφανειακή επισκόπηση των πραγμάτων. Οι νομισματικές υποτιμήσεις, πιο συγκεκριμένα, μπορεί να μην έχουν τις συνέπειες που προβλέπει η συμβατική σοφία, συνεπώς οι δράσεις πολιτικής που σχετίζονται με αυτές πρέπει να βασίζονται στην πραγματικότητα και όχι σε επιφανειακά συμπεράσματα.